Chemia25

I Adilyi |.i chlorowca iln nlkimi cząsteczka alk mu pi ,-y ląt a cząsteczki chlorowca kos/tem zerwania swoich wiązań k. W icakcji powstaje chlorowcopochodna, zawierająca 4 atomy chlorowca w cząsteczce:

Cl Cl

—C=C— + 2 Cl—Cl — —C—C—

I I

Cl Cl

etyn    1,1,2,2-tetrachloroetan

2. Addycja chlorowcowodoru do alkinu - w wyniku tej reakcji powstaje chlorowcopochodna, zawierająca 2 atomy chlorowca w cząsteczce:

—C=C— + 2 FI—Cl — —C—C—

I I

H Cl

etyn    1,1-dichloroetan

W czasie addy-cji chlorowodoru do cząsteczki etynu obowiązuje reguła Mar-kownikowa.

Warto zwrócić uwagę, że oba atomy chlorowca w cząsteczce otrzymanej chlorowcopochodnej znajdują się przy tym samym atomie węgla. Powstawanie akurat takiego izomeru można wytłumaczyć za pomocą reguły Markownikowa. Warto też wiedzieć, że reakcje addycji do alkinów przebiegają stopniowo - najpierw pęka jedno z wiązań n i tworzy się pochodna alkenu, a dopiero potem pęka drugie wiązanie n, w efekcie czego otrzymujemy pochodną alkanu:

H Cl

I I

—c=c—

—C=C— + II—Cl

w pierwszym etapie reakcji pęka tylko jedno wiązanie n

H Cl

I I

—C=C— + II—Cl

H Cl

0_0_ w drugim etapie reakcji

pęka kolejne wiązanie Ti

H Cl

W pierwszym etapie powyższej reakcji tworzy się zawsze taki sam produkt, niezależnie od tego, do którego z atomów węgla etynu przyłączy się atom wodoru, a do którego atom chloru. Ponieważ jednak powstała w pierwszym etapie reakcji cząsteczka jest niesymetryczną pochodną etenu, sposób zaatakowania jej przez kolejną cząsteczkę chlorowodoru decyduje o strukturze otrzymywanego ostatecznie produktu. Aby przewidzieć tę strukturę należy posłużyć się regułą Markownikowa:

PI

—C=C— + H—Cl —

atom wodoru przyłącza się do atomu węgla bogatszego w atomy wodoru

H Cl

I I

—C—C—

I I

H CI

iMtdmi- / legulą Minkownikow.i .iluin wodom pr/yląe/a się do lego ' mu węgla, / klorym jest zwią/aiin więle»/a lie/ba atomów wodoru.

ni chloru przyłącza się zatem do tego atomu węgla, przy którym ' iduje się już atom chloru, czyli powstaje 1,1 dichloroetan.

akcję przebiegającą w sposób opisany powyżej, czyli składającą się i il u kolejnych etapów, nazywamy reakcją następczą. Zatem reakcje i |i do alkinów są reakcjami następczymi.

ddyeja wodoru do alkinu - przyłączenie cząsteczek wodoru do czą-i' < /ki alkinu, podobnie jak w wypadku alkenu, wymaga zastosowania • i.11izatora - platyny lub niklu. Ostatecznym produktem tej reakcji i t alkan:

II H

Ni    I I

—C=C— + 2 H—H — —C—C—

I I

H H

etyn    etan

i . Idycja wody do alkinów wymaga nie tylko obecności jonów wodoro-,\ eh, ale także jonów rtęci(II), które ułatwiają rozerwanie wiązania 7i.

ri. • i wszy etap addycji wody jest podobny do procesu zachodzącego \ .i 11 i nach. Podczas reakcji powstaje jednak nietrwały związek nazywa-ns nolcm, ulegający samorzutnemu przekształceniu w związek karbolu Iowy:

II ( =C—H + H₂0

h₂so₄

HgS0₄

H—C=C-^-0 H

I I

H H

samorzutne

przekształcenie

Enol i powstają cy z niego zwlą zek karbonylo wy są w stosunku do siebie tanio merami, czyli izomerami pr/u ksztatcającymi się w siebie na wzajem na sku tek przeniesie nia atomu wodoru wewnątrz cząste czek.

II

H—C—C

II

\

O

II

nietrwały enol

związek karbonylowy

Enol jest zwlą/ kiem mającym wiązanie po dwójne międ/y atomami węgla -alken, przy czym jeden z atomów węgla tworzą cych to wląza nie połączony jest dodatkowo z grupą hydro ksylową alkohol

i akcja addycji chlorowca do alkinu ma pewne zastosowanie w analizo hcmicznej. Jeśli w reakcji tej użyjemy bromu, który jest barwny, to m. my łatwo śledzić przebieg reakcji, ponieważ w jej wyniku powstaje i ■ arwna bromopochodna. Jak pamiętamy, właśnie odbarwianie wody i" nowej, czyli wodnego roztworu bromu, jest prostą metodą laborato-i pozwalającą wykryć w cząsteczkach badanych związków obecność i i m podwójnych lub potrójnych.

imą prostą metodą identyfikacji alkinów jest poddanie ich działaniu dnego roztworu manganianu(VII) potasu KMn0₄. Podobnie jak wypadku alkenów, obserwujemy odbarwienie fioletowego roztworu

......ganiaim( VII) potasu i powstanie osadu tlenku manganu(IV) Mn0₂.

I )t) właściwości chemicznych alkinów zaliczamy także ich zdolność do iik-gania reakcji z. tlenem, czyli spalania. W powicirz.u alkiny palą się kop ■ u ym płomieniem, ponieważ, produktem reakcji jest sadza, ez.yli węgiel:

2C.lI? + O) • 4C ł ! IliO

IW