Chemia27

etylowego /a pomocą kwasu sini kowego(Vl) zachód/,i ah iii lownolc-glc dwa procesy:

wyższa temp.

CH₃—CU ₂—OH

h2so4
-h2o	niższa temp.

ch₂=ch₂

eten

ch₃—ch₂—o—ch₂—ch₃

eter dietylowy

I agodne od-wadnianie alkoholi może prowadzić do powstawania oterów.

Alkohole różnią się łatwością ulegania odwodnieniu. Najłatwiej odwadnia się alkohole rozgałęzione. Na przykład alkohol o strukturze:

CH₃

ch₃—ch₂—c—ch₃

OH

jest dużo łatwiej odwodnić, niż alkohol mający grupę OH położoną przy 1-rzędowym atomie węgla:

CH₃—CH₂—CH₂—CH₂—CH₂—OH

Podwójne wiązanie powstaje też podczas działania silnych zasad na chlorowcopochodne alkanów. Mocna zasada, najczęściej KOH, używana do tego typu procesów jest rozpuszczona w alkoholu etylowym. Mówimy więc, że w tym wypadku środkiem działającym na chlorowcopochodną jest alkoholowy roztwór wodorotlenku potasu. Na przykład dla chloroetanu zapiszemy to następująco:

alkohol

CH₃—CH_:—Cl + KOH — CH_:=CH₂ + KC1 + H₂0

Proces ten polega na oderwaniu cząsteczki HC1 od cząsteczki chloro-pochodnej:

I    I

—C—C—

I    I

H Cl

substrat

alkohol

KOH

—C=C— + HC1

produkt 1 produkt 2

Powyższa reakcja jest zatem przykładem reakcji eliminacji. W podobny sposób z odpowiedniej chlorowcopochodnej otrzymamy dowolny alken.

Reakcje otrzymywania alkenów z chlorowcopochodnych w wyniku eliminacji chlorowcowodoru mają mniejsze znaczenie od reakcji odwadniania alkoholi z powodu małej dostępności odpowiednich chlorowcopochodnych.

Najmniejsze znaczenie ma metoda eliminacji jednocześnie dwóch atomów chlorowca położonych przy sąsiednich atomach węgla. Można je usunąć jednocześnie z cząsteczki chlorowcopochodnej, działając na nią dwuwai lościowym metalem. Najlepsze wyniki uzyskuje się, stosując w lego typu reakcjach dwuwartościowy cynk:

Mi

+ Zn • CC + ZnBr,

I I

Br Bi

Keakcja la nic ma jednak większego zastosowania w wypadku synte-ilkcnów, gdyż opisywane chlorowcopochodne sćj bardzo rzadko spo-i\ kaitC.

I‘i /yktćid 5

> r. / wzór związku, jaki powstanie w wyniku działania alkoholowym i mu cm KOII na 2-jodopropan. Oceń, czy działając alkoholowym i worem KOH na 1-jodopropan, otrzymamy ten sam związek.

M<>/wiązanie

11.’    ^11 CH3    alkohol

|    + KOH —

II 1

ch₂=ch—ch₃ + ki + h₂o

propen

|i ulopropan

1 lun 1 nacja cząsteczki HI z cząsteczki 2-jodopropanu prowadzi do pomna propenu.

* II; -CH—CH₃    alkohol

|    + KOH —

H

ch₂=ch—ch₃ + ki + h₂o ,

propen

1 jmlopropan 1 iimacja z udziałem 1-jodopropanu także prowadzi do otrzymania pro-

I •< 11 u.

Podczas reakcji eliminacji nnjt.i twiej jest ode rwać grupę ' —OH lub chlorowiec od lll-rzędowego I atomu.

dajność reakcji eliminacji cząsteczki HI z 1-jodopropenu wynosi natomiast z 2-jodopropenu 94%. Powyższy przykład opisuje jeden 1 11 u.’esów umożliwiających porównanie tak zwanej „ruchliwości” chlo-.1 I .atwość oderwania chlorowca jest ściśle związana z jego rzędo-. i;i. Najtrudniej jest oderwać chlorowce położone przy I-rzędowych . unaeli węgla, najłatwiej natomiast te, które znajdują się przy III-rzę-■ 1 .w ych atomach węgla.

We wszystkich omówionych powyżej reakcjach eliminacji problemem ,1 ustalenie kierunku wytworzenia się wiązania podwójnego. Zazwyczaj u-akcji otrzymuje się mieszaninę izomerów i można tylko próbować i .1 ■ w id/ieć, który z nich będzie produktem głównym. Jedną z podstawo-. h reguł wyznaczania kierunku zachodzenia reakcji eliminacji jest re-. ula rosyjskiego chemika Aleksandra Zajcewa, według której głównym |.i ud u kłem powstającym podczas eliminacji chlorowcowodoru z chlorow-opocliodnych alkilowych jest węglowodór hardziej rozgałęziony. Na lu/yklad eliminacja bromowoiloru z cząsteczki ’ bromobutanu prowailzi In powstania dwóch izomerów /gminie / poni/ ./ym równaniem