choroszy46

16.5. OBRÓBKA DOKŁADNA OTWORÓW KOŁOWYCH

16.5.1. DOKŁADNE ROZWIERCANIE OTWORÓW

Dokładne (wykańczające) rozwiercanie otworów ma na celu nadanie im dokładnego wymiaru i kształtu oraz małej chropowatości powierzchni.

Warunek zachowania wymiaru jest związany z wymiarem narzędzia. Nie oznacza to jednak, że wymiar średnicy rozwiertaka oraz wymiar średnicy otworu jest ściśle taki sam. Zawsze zachodzi tu pewna nieznaczna różnica. Składają się na nią dwie przyczyny: mimowolne zwiększenie średnicy, tzw. rozbijanie otworu, oraz zmniejszenie tej średnicy wskutek zużywania się krawędzi skrawających.

Drugi warunek wykonywania dokładnych otworów odnosi się głównie do zachowania prawidłowego położenia osi otworu i jej prostoliniowości. Na położenie osi otworu mogą mieć wpływ co najwyżej rozwiertaki zgrubne. Jeśli natomiast otwór wywiercono krzyw'o, to rozwiertak zawsze idzie w' kierunku skrzywienia i sprężyście ugina się w czasie pracy, ponieważ należy on do narzędzi, które same się prowadzą w wykonanej ścianie otworu. Siły skrawania występujące na poszczególnych ostrzach same go ustawiają w osi otworu pod warunkiem, że obrabiany materiał jest jednolity i że krawędzie skrawające są poprawnie zaszlifowane. Wynika z tego, że rozwiertak trzeba tak mocować, aby zapewnić mu samonastawność. Do tego celu stosuje się specjalne oprawki szybko mocujące z tulejami wahliwymi. Dobre wyniki pod względem dokładności kształtu uzyskuje się wtedy, gdy niezależnie od wiercenia zabieg dokładnego rozwier-cania jest poprzedzony dwu-, czasem nawet trzykrotnym, wytaczaniem lub roztaczaniem otworu.

O wiele trudniejszy do spełnienia jest warunek chropowatości ścian rozwiercanych otworów. Korzystnie wpływa na chropowatość mniejsza od długości nakroju wartość posuwu przypadającego na jeden obrót rozwiertaka, nierównomierna podziałka zębów, starannie wykonane powierzchnie robocze ostrzy i umiejętny, oparty na danych praktycznych dobór cieczy smarująco-chłodzącej. Inne rozwiązanie, stosowane niekiedy

Rys. 16.9. Nóż blokowy i jego mocowanie

w celu otrzymania bardzo małej chropowatości powierzchni, polega na użyciu - zgodnie z zaleceniami PN-74/M-57025 - przed rozwiertakiem wykań-czakiem rozwiertaka półwykańczaka o identyczne; konstrukcji, ale o średnicy mniejszej w granicach od 0,03 do 0,15 mm (w zależności od średnicy otworu). Za pomocą rozwiercania wykańczającego można uzyskać parametr chropowatości = od 1,25 do 0,32 pm.

Rozwiertaki wielozębne stosuje się do otworów o niezbyt dużych średnicach. Do otworów o średnicy większej od 40 mm mogą być użyte rozwiertak: dwuostrzowe z ostrzami nastawnymi i przy tym wy-