CIMG4078

Ul schemat budowy wirus* choroby mozaikowej tytoniu (symotri. |gg itnptydu).

Ryc | Symetria wielośdanów i uformowanie kapeomerów: A - dwie, B - trzy, C - P**> |' 6° tnmerow, E -12 pentamerów i 20 heluomerów, F - dimery triangularne (wg: D.O. Wbite i F.J. Fenner, 1986).

na do utworzenia osłonki pełnowartościowego genomu, który kodowałby wszystkie czynności wirionu.

Liczbę cząsteczek białkowych budowy kapsydu można zwiększyć do ponad sześćdziesięciu w dwojaki sposób: przez symetrię helikalną (ryc. 4), przy czym identyczność wzajemnej orientacji cząsteczek białkowych może być zachowana, albo też według symetrii kubicznej, ale wówczas trzeba brać pod uwagę nieznaczne odchylenie od tej identyczności. Należy więc zastąpić identyczną (ekwiwalentną) orientację podjednostek orientacją ąuasiekwiwa-lentną.

W pierwszym przypadku (symetria spiralna) budowa kapsydu będzie prowadzić do powstania postaci wydłużonych, paleczkowatych lub włókienkowa-tych, jak w przypadku niektórych wirusów roślinnych, fagów DNA, orto-myksowirusów, paramyksowirusów, rabdowirusów czy retrowirusów.

W drugim przypadku (symetria kubiczna) prowadzi to do budowy kapsydu o kształcie w przybliżeniu kulistym (kapsyd izomeryczny wirusów roślinnych, fagów RNA oraz takich wirusów zwierzęcych jak pikomawirusy, parwowirusy, herpeswirusy, adenowirusy).

Liczba podjednostek w kapsydzie wynosi: 252 u adenowirusów, 162 u her-peswirusów, 92 u reowirusów, 72 u papowawirusów, 32 u pikornawirusów. Złożona budowa wirionów występuje w rodzinie pokswirusów, do której należą największe wirusy.

SKŁAD MOLEKULARNY

Proste małe wirusy zbudowane są z dwóch wielocząsteczkowych składników: kwasu nukleinowego - RNA lub DNA oraz z jednego rodzaju białka. Wirusy o złożonej budowie zawierają prócz kwasu nukleinowego więcej rodzajów białek i inne składniki (np. sacharydy, lipidy).

KWASY NUKLEINOWE

Kwasy nukleinowe zbudowane są z kwasu fosforowego, sacharydu i zasad purynowych (adenina i guanina) oraz pirymidynowych (cytozyna i uracyl w RNA i odpowiednio tymina w DNA). W zależności od typu rybozy lub de-oksyrybozy występuje kwas rybonukleinowy (RNA) lub deoksyrybonukleino-wy (DNA). W cząsteczce kwasu rybonukleinowego nukleozydy są połączone wiązaniem 3-5-fosfodiestrowym i tworzą włókno z charakterystycznym dla danego kwasu nukleinowego uszeregowaniem zasad, czyli tzw. sekwencją nukleo-tydów. Jeżeli kwas nukleinowy jest złożony z takiego włókna, którego jedna połowa jest komplementarna do drugiej, to obie części są splecione w spiralę i określa się go jako dwuniciowy (ryc. 6).

Kwas nukleinowy występuje najczęściej u wirusów jako jedna cząsteczka o gęstości molekularnej od 1,4110® do 100x 10®. Kwas nukleinowy u niektórych wirusów występuje w postaci segmentów, np. kwas nukleinowy wirusa grypy A ma 8 odcinków. Genom reowirusów składa się z 10-12 samodzielnych odcinków. U licznych wirusów wykazano zakaźność ich kwasu nukleinowego:

29