CIMG4118

Układ oddechowy (grypa, odra, różyczka, ospa wietrzna, RS. parainfluenza I

Układ pokarmowy (enłerowirusy, adeno wirusy, roławirusy)

Układ moczowo-płciowy (herpeswirusy. rełrowirusy)

Ryc. 20. Drogi zakażeń wirusowych (przykłady).

Błona śluzowa oka (odenowirusy herpeswirusy)

Nos, usta (myksowlrusy, enłerowirusy, rinowirusy I

Urazy skory: bezpośrednie (wścieklizna, herpes simplex, papilloma)

spowodowane przez biologicznych przenosi cieli (np. kleszczowe zapalenie mózgu, _ japońskie zapalenie mózgu, żółtą gorączka)

parainfluenzy, odry, różyczki, oraz zakażenia doustne, jak enterowirusami, rota wiru sami. Również do zakażeń horyzontalnych należą zakażenia człowiek «-*zwierzęta. Przy czym może to być przekazywanie bezpośrednie jak w przypadku zakażenia wirusem wścieklizny, a także przekazywanie pośrednie, przy współudziale biologicznego przenosiciela (vector), jakimi są głównie komary i kleszcze, a mianowicie np. wirusów kleszczowego zapalenia mózgu i żółtej gorączki.

Natomiast transmisja pionowa zachodzi w przypadku przekazania wirusa z matki do płodu lub dziecka, a może to być zakażenie płodowe i okołoporodowe, a także w okresie naturalnego karmienia. Dotyczy to głównie wirusów teratogennych - różyczka i cytomegalia, a także przekazania retrowirusów - HIV.

Istnieje możliwość badania tych sytuacji, niejako ich odtwarzania na modelach zwierząt. W przeszłości takim modelem były małpy i wirus różyczki. Obserwacje te umożliwiły określenie wielu parametrów niezbędnych do ustalenia patologii i immunoprofilaktyki skutecznej i bezpiecznej zakażenia wirusem różyczki. Drugim przykładem odtwarzania tych zależności jest układ zwierzęta, które są określane jako germe free linę, np. myszy i reowirusy, gdzie można precyzyjnie określić udział określonych komórek w transmisji.

Do zagadnień tych nawiązuje treść rozdziałów poświęconych postaciom zakażeń, zakażeniom płodowym, diagnostyce i profilaktyce zakażeń, a także problematykę tę poruszono przy omawianiu poszczególnych rodzin taksonomicznych w części szczegółowej, z uwagi na kluczowe znaczenie tych zależności dla zrozumienia patologii zakażeń i w konsekwencji wypracowywania postępowania diagnostycznego lub profilaktycznego, a w skali ogólnej założeń epidemiologicznych.

ZAKAŻENIE A ZACHOROWANIE

Pojęcia zakażenia wirusowego i choroby (zachorowania) o etiologii wirusowej są czasami mylone. Pod pierwszym należy rozumieć wszystkie procesy, które zaistnieją w następstwie wniknięcia wirusa do wrażliwej komórki, jego namnażania w tej komórce i w dalszych komórkach zakażonych wirusami potomnymi, niezależnie od tego, czy dojdzie do występowania klinicznych objawów choroby. Natomiast choroba o etiologii wirusowej jest stanem zakażonego organizmu, kiedy w następstwie czasowego lub trwałego uszkodzenia fizjologicznych czynności komórek, tkanek i narządów dochodzi do wystąpienia określonych klinicznych objawów.

Chorobę poprzedza, z epidemiologicznego punktu widzenia, droga zakażenia (związana ze źródłem zakażenia), natomiast z etiopatologicznego - zapoczątkowuje zakażenie pierwszych komórek wrażliwych na danego wirusa. Do wystąpienia pierwszych objawów upływa okres zwany okresem wylęgania (inkubacji).

Okres inkubacji jest krótki (2-3 dni) w tych zakażeniach, w których odległość od wejścia wirusa do jego replikacji we wrażliwych komórkach jest mała (klasyczne przykłady to zakażenia wirusami układu oddechowego); jeśli natomiast docelowe komórki są odległe, np. ośrodkowy układ nerwowy, okres inkubacji może być znacznie wydłużony (2—3 tygodnie lub dłużej). Oczywiście długość okresu wylęgania zależy również od kinetyki namnażania wirusa, od stopnia tego namnożenia, od udziału czynników uczestniczących w jego przenoszeniu w organizmie. Okres inkubacji, jego znajomość ma więc znaczenie praktyczne - epidemiologiczne, dla oceny zakaźności, profilaktyczne, diagnostyczne (odpowiednie ustawienie szczepień i postępowania diagnostycznego, interpretacja wyników serologicznych itd.). W tab. 10 przedstawiono przykłady okresów inkubacji w ostrych chorobach wirusowych o powszechnym występo-

101