szczeblach szkolenia, lecz przede wszystkim na zajęciach z młodzieżą i początkującymi.
Należy wspomnieć o konieczności przestrzegania przepisów każdej zabawy. Na skutek ich nieprzestrzegania, tolerowania drobnych wykroczeń lub złej organizacji ćwiczeń — zamiast przyjemnego nastroju mogą powstać niepotrzebne zadrażnienia.
Forma ścisła
Charakterystyczną cechą formy ścisłej jest prowadzenie ćwiczeń bez udziału przeciwnika. Dlatego uwaga nauczającego i ćwiczącego skoncentruje się głównie na istocie danego ćwiczenia. Trener stosując w nauczaniu formę ścisłą sam decyduje o wyborze postępowania, określa sposób wykonania ruchu, określa ustawienie ćwiczących, częstotliwość zetknięcia się ćwiczącego z piłką, kierunek podania, zmianę miejsca zawodnika, miejsce strzału itp.
Forma ścisła pozwala na dokładne wykonanie ćwiczenia, na dokładną ocenę indywidualnych umiejętności zawodnika, na poprawianie błędów itp. Zawodnicy ćwiczący bez atmosfery walki z przeciwnikiem mają czas na analizowanie i poprawianie własnych błędów. Forma ścisła stosowana jest w nauczaniu techniki i taktyki gry. Należy pamiętać o tym, że ćwiczenia bez przeciwnika są mało skuteczne w bezpośrednim przygotowaniu do gry.
Forma fragmentów gry
Fragmenty gry to wycinki gry właściwej. Ćwiczenia wykonywane w warunkach gry na boisku, podczas prawdziwej walki (gry) z przeciwnikiem, pozwalają na nauczenie elementów techniki i taktyki użytkowej. O ile ćwiczenia w formie ścisłej były dyktowane przez trenera, o tyle we fragmentach gry wybór postępowania zależy w dużej mierze od ćwiczącego, któremu w pewnym sensie wybór działania dyktuje przeciwnik. Wprawdzie i w tej formie ćwiczeń nauczyciel stawia ćwiczącemu określone zadania, wynikające zresztą z treści samego ćwiczenia, ale nieoczekiwane postępowanie przeciwnika powinno wyzwolić u zawodnika własną inicjatywę i pomysłowość w ostatecznym rozwiązaniu konkretnej akcji.
Nauczanie we fragmentach stosuje się często w treningu piłkarza z tym, że dany element techniczny czy taktyczny został już poprzednio opanowany w formie ścisłej, bez udziału przeciwnika.
Gra uproszczona
Przy nauczaniu początkujących nie stosuje się od razu gry obwarowanej licznymi przepisami, utrudniającymi w pewnym sennie poruszanie się zawodnika po boisku i ograniczającymi swobodę ruchów z piłką. Stosuje się natomiast tzw. grę uproszczoną. Ze względu na słabe zaawansowanie techniczne zawodników oraz niezbyt dokładną znajomość przepisów, pozwala ona na pewną dopuszczalną tolerancję w tym zakresie.
Celem gry uproszczonej jest więc doskonalenie techniki w warunkach walki sportowej przy dużym uproszczeniu przepisów. Będzie to np. nieprzestrzeganie przepisu o spalonym, zmniejszenie wymiarów boiska, skrócenie czasu gry.
Gru szkolna
W grze szkolnej dopuszczalna jest bezpośrednia ingerencja trelu ra w postępowanie zawodników. Nauczyciel może zwracać uwagi; na odpowiednie momenty gry i w czasie krótkiej przerwy skorygować sposób przeprowadzanej akcji taktycznej lub omówić niedostatki techniczne. Obok trenera w grze szkolnej czynny udział bierze sędzia prowadzący zawody. Sędzia i trener ściśle ze sobą współpracują.
Bardzo często w grze szkolnej zawody prowadzi trener, który sędziuje spotkanie zgodnie z przepisami gry, ale w dowolnym momencie może ją przerwać, omówić z zawodnikami najważniejsze błędy i wskazać prawidłowe rozwiązanie danej sytuacji.
(.'ciem gry szkolnej jest doskonalenie wcześniej wyuczonych elementów techniki i taktyki. W grze szkolnej nauczyciel podaje zawodnikom pewne zalecenia, np. gra na jedno dotknięcie piłki, gra bi z przyjęcia piłki, gra tylko dołem, tylko lewą nogą.
Gni właściwa
f!ra właściwa odpowiada wszystkim wymogom, jakie stawia się drużynom uczestniczącym w oficjalnych zawodach. Występuje tu-tu | już tylko sędzia, a bezpośrednia ingerencja trenera w czasie gry jest już w zasadzie niedopuszczalna. Trener powinien natomiast omówić plan gry przed spotkaniem oraz w czasie przerwy; wtedy najczęściej zwraca uwagę na błędy i podaje plan gry w dru-I * I • * J połowie spotkania.
Gra właściwa jest sprawdzianem efektów pracy zawodnika, wskazuje w jakim stopniu elementy techniczne i taktyczne zostały przez niego opanowane i jak są realizowane na boisku w grze / przeciwnikiem.