defekty wzroku i słuchu

wszelkie dane ku temu, by wystawić mu ocenę niedostateczną, i uważa, że rodzice próbują wymusić na nim pozytywne stopnie, na które dziecko nie zasługuje. W tego rodzaju konfliktach między nauczycielami a rodzicami obie strony są przeświadczone o słuszności swych racji.

Niepowodzenia szkolne powstające na tle zaburzeń emocjonalnych mają swe podłoże w procesach zachodzących w systemie nerwowym. W sytuacjach trudnych, do których należy odpowiedź ustna na lekcji, napisanie klasówki, zdawanie egzaminu, w systemie nerwowym ucznia występują procesy hamowania, dominujące nad procesami pobudzania. Towarzyszą im zdenerwowanie, niepokój, obawa, trema, wpływające dezorganizująco na sprawność umysłową i powodujące, że odpowiedź ustna lub pisemna nie odzwierciedla rzeczywistego stanu wiadomości i umiejętności ucznia. Wymienione procesy emocjonalne przejawiają się w takich objawach zewnętrznych, jak czerwienienie się, blednięcie, drżenie rąk, pocenie się. U ucznia zahamowanego w sytuacjach trudnych występują również dolegliwości nerwicowe w postaci bólów głowy, lub żołądka, przyspieszonego bicia serca, nudności, wymiotów oraz innych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu.

Przewaga procesów hamowania, sprzyjająca powstawaniu niepowodzeń szkolnych, jest uzależniona zarówno od indywidualnych właściwości systemu nerwowego dziecka, jak też stosowanych wobec niego metod wychowawczych. Rodzice przyczyniają się do wytworzenia dominacji procesów hamowania, gdy zbytńio ograniczają samodzielność dziecka, wyręczając je w wykonywaniu różnych czynności („nie potrafisz tego zrobić, bo jesteś jeszcze za mały”) oraz utrudniają mu nawiązywanie normalnych kontaktów społecznych z innymi dziećmi („nie baw się z nimi, bo nic mądrego od nich się nie nauczysz”).

Z uczniami zahamowanymi spotykamy się najczęściej u nauczycieli stwarzających na lekcjach atmosferę zbytniej surowości, niepokoju, zdenerwowania. Jest to następstwem częstego stosowania przez nich upomnień, nagan i kar, zbyt wysokich wymagań, stawiania licznych, a przy tym nie zawsze uzasadnionych ocen niedostatecznych. Uczniowie bardziej wrażliwi odczuwają niepokój i lęk wobec takich nauczycieli, co wpływa ujemnie na ich sprawność umysłową na lekcji.

Wyniki pracy szkolnej ucznia zahamowanego zależą w dużym stopniu od stosowanych metod oddziaływania pedagogicznego. Zarówno rodzice, jak i nauczyciele powinni unikać w postępowaniu

z takim dzieckiem zbytniej surowości, stosowania kar fizycznych, o-graniczania aktywności i samodzielności.

W pracy wychowawczej z uczniem zahamowanym ważne znaczenie mają: jego aktywizacja społeczna, włączanie go do zespołowego działania, do wspólnej nauki lub zabawy, przydzielanie mu określonych zadań do wykonania. Pochwały i zachęty wzmacniają wiarę we własne siły i możliwości. Chwalenie ucznia zahamowanego, i to w obecności kolegów, sprzyja polepszeniu jego pozycji społecznej w zespole oraz przyczynia się do zaspokojenia potrzeby uznania społecznego. Przy odpytywaniu należy unikać wytwarzania atmosfery niepokoju i zdenerwowania, nie przynaglać do odpowiedzi, lecz zostawić czas do namysłu.

4. Defekty wzroku i słuchu

W procesie uczenia się ważną rolę odgrywa prawidłowe spostrzeganie poznawanych przedmiotów i zjawisk. Niepowodzenia szkolne bywają następstwem zaburzeń w funkcjonowaniu analizatora wzrokowego i słuchowego. Ich główmymi składnikami są: odpowiedni narząd zmysłowy (oko, ucho), nerw łączący go z mózgiem oraz część kory mózgowej, w której zachodzą procesy stanowiące fizjologiczne podłoże widzenia i słyszenia. Wady wzroku i słuchu mogą być spowodowane zaburzeniami w funkcjonowaniu narządu zmysłowego, zakłóceniami zachodzącymi we właściwym ośrodku w korze mózgowej, usz- i kodzeniem nerwu łączącego narząd wzroku lub słuchu z mózgiem.

Wady wzroku bywają wywołane nieprawidłowym przebiegiem zachodzącego w oku procesu akomodacji. Polega on na zmianach kształtu soczewki ocznej umożliwiających widzenie przedmiotów znajdujących się zarówno w bliskiej, jak i dalekiej odległości od oka. Zaburzenia akomodacji są powodem krótkowzroczności lub dalekowzroczności, przejawiających się w powstawaniu nieostrych, jakby zamazanych obrazów spostrzeganych przedmiotów. Wady te mogą być korygowane za pomocą dobranych przez lekarza-okulistę szkieł optycznych. Nieużywanie ich przyczynia się do nasilania wady.

Zauważalnym objawem wady wzroku jest mrużenie przez dziecko oczu przy przepisywaniu z tablicy oraz popełnianie przy tym błędów. Towarzyszą temu nieraz skargi na bóle i zawroty głowy. Dolegliwości te znikają po zastosowaniu odpowiednich okularów, a nieraz nawet po umieszczeniu ucznia w ław^rce znajdującej się bliżej tablicy.

141