dominanta

POGGEREL - DOMINANTA STYLISTYCZNA 103

jambie, powstaje d. 1 o postaci: -uu-uy; jeśli zaś go poprzedzają, powstaje d. II o postaci:

Ou — uu—.    005

Doggerei (ang. = mamy, podły) — w poezji angielskiej prymitywny wiersz o wyraźnym rytmie. narzucających się, łatwych rymach, przedstawiający treści błahe, niewyszukane lub swawolne. aos

Dogmatikos (< gr. dógma = opinia, sąd) -w chrześcijaństwie wschodnim odmiana -* hymnu sławiącego Matkę Boską. Jednym z twórców d. był Ojciec Kościoła Jan z Damaszku (Vni w.) mg

Doina (rum.) — jeden z najstarszych gatunków rumuńskiej liryki ludowej; utwór mający formę stychicznego wiersza 8- lub 7-zgłoskowego, rozpoczynany zazwyczaj inwokacją do zielonego listka rośliny, zawierający liczne powtórzenia, wykrzyknienia, zawołania. Wśród d. o różnorodnej tematyce i tonacji emocjonalnej dominują melancholijne pieśni miłosne. D. stanowiły źródło inspiracji rumuńskich poetów epoki romantyzmu (N. Vacarescu, V. Alecsandri). Współcześnie do formy tej nawiązują m.in. L. Blaga, J.U. Soricu.

Lit.: S. Łukasik, Doina, ..Zagadnienia Rodzajów Literackich*' 1959, L I. tk

Doksografia (< gr. dóksa = myśl, pogląd, opinia + gróphein = pisać) — jedna z odmian gatunkowych greckiego piśmiennictwa filozoficznego: przedstawianie poglądów różnych filozofów w formie wyciągów z ich dzieł, streszczeń i omówień. Elementy d. zawierają np. Żywoty i poglądy słynnych filozofów Diogenesa Laertiosa (III-IV w.), js

Doksologia (< gr. dóksa — sąd, opinia + lógos — mowa, słowo) — w chrześcijańskich modlitwach liturgicznych formuła głosząca chwałę Boga w Trójcy jedynego. Rozróżnia się tzw. d. wielką, wywodzącą się z obrzędów Bożego Narodzenia i rozpoczynającą się od słów: „Gloria in excelsis Deo...*’, oraz d. mniejszą, czyli formułę „Gloria Pa tri et Filio...** („Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu, jak było na początku...**). Mianem d. określane są także ostatnie strofy -* hymnów religijnych zawierające pochwałę Boga. W najszerszym sensie d. to wszelki _pochwalny hvmn religijny._ii_

Dolce stil nuovo (wl. = nowy słodki styl) — nazwa rozwijającej się w XIII w. w płn. Włoszech szkoły poetyckiej, która w nawiązaniu do tradycji -> prowansalskięj poezji ukształtowała styl liryki miłosnej o dużym znaczeniu dla dalszych dziejów poezji włoskiej. Twórcą szkoły był G. Guinicelli, wybitnymi przedstawicielami -G. Cavalcanti, a później Dante. Utwory ich -przedstawiające miłość jako źródło doskonałości duchowej i cnoty — odznaczały się subtelnością analizy psychologicznej, wytwomością i powściągliwością języka oraz świadomie przyjętą dyscypliną artystyczną; główne gatunki lit. to -+ kan-eona i -> balada. Por. szkoła sycylijska.

Lit.: A. Figurelli, II Dolce Stil Nuovo, 1933;

J. E. Shaw, The Dolce Stil Nuovo, 1949; G. Petrocchi, // Dolce Stil Nuovo, 1960. tk

Dolnik (ros. óoahuk) — w XX-wiecznej poezji rosyjskiej wiersz o stałej liczbie głównych akcentów w wersie i o pewnej swobodzie sylabicz-nej; dość bliski odpowiednik polskiego wiersza tonicznego. Powstał w wyniku przekształceń

wiersza sylabotonicznego polegających na dopuszczeniu zmiennej liczby sylab nieakcentowa* nych pomiędzy ustalonymi metrycznie sylabami akcentowanymi.

Lit: A. Kołmogorow, A. Prochorow, O dolni• kie sowriemiennoj russkoj poezji, „Woprosy Jazy-koznanija** 1963, nr 6, 1964, nr 1; M.L. Gas* parów, Russkij triechudarnyj dolnik XX h\, [w:] Tieorija sticha, 1968. aos

Dominanta kompozycyjna — element świata przedstawionego nadrzędny wobec pozostałych i określający charakter całej -» kompozycji dzieła. Typ d.k. utworu jest określony w znacznym stopniu przez jego rodzajową i gatunkową przynależność (w utworze lirycznym -> podmiot liryczny, w epickim fabuła), jednakże każde dzieło na swój sposób ustala i precyzuje ostatecznie zindywidualizowaną hierarchię jednostek kompozycyjnych, js

Dominanta stylistyczna (ang. stylistic dominant, fr. dominantę stylistiąue, nicm. stilistische Dominantę, ros. cMUAucmmecKan doMumima) — element -*■ stylu dzieła lit. pełniący funkcję podstawowego czynnika, któremu podporządkowane są wszystkie inne składniki językowej budowy utworu. Funkcję dominanty spełniać może każdy składnik dzieła. Może nią być forma podawcza _tnp. monolinzowosi liryki), sbosóh [miki 'Itilln