Drzewo życia5

polskiego — to wiecznie zielone drzewo żywota, znak życio-dawczej siły słońca, chroni ona dom i jego mieszkańców od złej mocy, obezwładnia uroki™

Jeszcze w końcu XIX wieku wielu badaczy miało możność zaobserwować, jak wielkie znaczenie przywiązywała ludność wiejska do zawieszanego u sufitu drzewka lub ułożonego z gałązek „sadu”. Ich forma i nazwa nie odgrywają tu większej roli. Jeden był tylko warunek — drzewko musiało być zielone. W zależności od regionu wybierano więc gatunek zachowujący zieloność podczas zimy.

Trudno o jednoznaczne określenie genezy tego zwyczaju. Jak w wielu innych wypadkach, tak i w tym pewną wskazówką może być występowanie w kulturze ludowej wielu wierzeń związanych z drzewem kosmicznym. Zdają się one świadczyć, że idea ta stanowiła dość ważny składnik światopoglądu ludności wiejskiej.

Motyw drzewka przewija się także w sztuce ludowej. Weźmy na przykład wycinankę *. Pojawiła się ona na wsi polskiej, i to w niektórych tylko regionach, stosunkowo późno. Obecnie panuje powszechnie opinia, że pełniła wyłącznie funkcje dekoracyjne. Czy jednak przywiązanie ludu do motywu drzewka, fakt, że drzewko występuje jako motyw najstarszy, niegdyś niedwuznacznie nazywany „drzewkiem życia” nie świadczą raczej o czymś innym? O istnieniu potrzeby, którą miało zaspokajać wieszanie drzewka nawet wyciętego z papieru. Czy wreszcie nie jest to tylko inna forma zwyczaju umieszczania w domu zielonego drzewka z motywacją najwyraźniej magiczną?

Skądinąd charakterystyczne jest, że wycinanka rozpowszechniła się w tych regionach, w których z tych

⁴ Por. J. Grabowski: Wycinanka ludowa. Warszawa 1955.

78