DSC00073

XXII    INTERPRETACJA OBOJU I NOSCT

szowi o niepewnych perspektywach zarobkowych — to już doprawdy karygodna lekkomyślność. Nawet jeśli odsunąć na bok sprawy materialne — Jowialski jest chyba wystarczająco zamożny, by pozwolić sobie na wielkodusz--ność -—nawet jeśli zapisać na dobro staruszka naiwne, lecz sympatyczne przekonanie, że -literat, dobrze w dodatku obeznany z przysłowiami, jest na pewno człowiekiem rozumnym i uczciwym.

Coś więc ta tolerancja za daleko sięga, choć trudno zaprzeczyć, że może — zwłaszcza na scenie, przy odpowiednim sposobie podania wchodzących w grę kwestii — sprawiać wrażenie ujmujące. A trzeba sobie jeszcze zdać sprawę, że Helena odebrała — m. in. z winy dziadka — wychowanie, które jej bynajmniej do samodzielnego życia nie przygotowało. Rozumna tolerancja nie wyklucza przecież oddziaływania wychowawczego, dobrej rady, rozsądnej przestrogi, a pod tym względem nieszczęsna pannica tyleż miała pociechy z dziadka, co z głupawego ojca; z tym tylko, że ojciec nie umiał, a dziadek nie chciał jej nic mądrego doradzić.

Powtórzmy; tekst nie upoważnia do jednoznacznego przesądzania sprawy. Wolno jednak mieć na nią własny, choćby i jednostronny pogląd. Wy powiedzmy ż go wyraźnie: obojętność Jowialskiego, może i lepsza od tyranii innych ówczesnych opiekunów, jest przecież obojętnością, nie światłą tolerancją.

Nie znaczy to jednak, by staruszek zasługiwał na bezpardonowe potępienie. Żeby się na nie zdobyć, trzeba by naprzód wiedzieć na pewno — a to, jak pamiętamy, niepodobna — czy obojętność jego płynie z głupawego optymizmu („jakoś to będzie"), czy z pesymistycznej rezygnacji, tzn. z przekonania, że nie warto się szarpać, bo i tak będzie, co ma być. Niby i tak źle, i tak niedobrze, wszelako każdy przyzna, że wielka jednak * różnica!