DSC00273 (16)

XIV roeiJA U WKGICZNA I MJlAUTUflGICZNA

Pieśń nawiązuje do schematu rytmicznego znanej sekwencji maryjnej Hac daru Jie. Strofy są dwu- lub rzadziej trójwerso-we, a wersy w obrębie strof najczęściej różnej długości (z wyraźną przewagą 6-zgłoskowca), natomiast identycznie zbudowane są zwrotki tworzące pary. W tychże parach odpowiadające sobie wersy połączone zostały rymami, np.:

XIV roeiJA U WKGICZNA I MJlAUTUflGICZNA

la łłoefesta tfie Ma WMMrwtylt-tur Polania.

Ja. Ciuus opere

SctoYorum gens ab idołis Dno est n\idita

I b. Marty rem Adalbertum Digna colens memoria.

2b. Su o munere

Gneznensis est metropolis Honore predita.

Schemat przedstawionych tu strof można zapisać następująco: Ta ĘĘ.+ 7x 8b oraz Sc 8d 6e + 5c 8d 6e. Najczęściej po-w tarza saęrym na -ia (pięć par rymowych: Polonia — memoria, prana — demencia, obseąuia — premia, ecclesia — propicia, Polonia—AlJeluia), natomiast w dwóch przypadkach, gdy w zakończeniu wersu pojawia się imię (Adalbertus), rymu brakuje.

Wincent} z Kielczy^r f?J — Sekwencja o św. Stanisławie IJesu Cbristc. rej supernej. Po okresie dłuższego zastoju kolejne cztery sekwencje powstały dopiero w drugiej połowie XIII w: Spośród nich dwa utwory, których autorstwo przypisywane jest dominikaninowi Wincentemu z Kielczy, poświęcone zostały św. Stanisławowi, a okazją do ich napisania była niewątpliwie kanonizacja biskupa krakowskiego w 1253 r. Dużą popularność zyskała w łaśnie sekwencja Jesu Christe, rex su-peme, o czym świadczy ok. 100 zachowanych jej odpisów.

Po pochwalnej apostrofie, zwróconej do Chrystusa, w pieśni następuje (bardziej szczegółowa niż w utworze poświęconym św. Wojciechowi) relacja o życiu i męczeńskiej śmierci biskupa. Stanow czość w pasterskiej trosce o Kościół, odwaga w na-

pominaniu króla to cnoty wyróżniające Stanisława. Autor sekwencji przedstawia zgodnie z legendą zatarg biskupa z Bolesławem Śmiałym, zbrodnię dokonaną na świętym, cud zrośnięcia się jego posiekanych szczątków, a także cuda dziejące się za jego pośrednictwem. Podkreślona zostaje rola św. Stanisława jako patrona Polski, a utwór kończy się zwróconą doń prośbą

0    pomoc w osiągnięciu zbawienia.

Podniosły ton pieśni wzmacniają bogatsze niż w utworze poprzednim środki artystyczne, takie jak apostrofa, metafory („mur owczarni”, Kościół jako Sponsa Christie „brud zmywany z oczu serca”), gra słów (a polo Polonie, poi i civis fil Polonus), aliteracja (Furens fremit, fil infestus). Również od strony wersy fi kacyjnej sekwencja ta wykazuje znaczną dojrzałość formalną; niemal w całości napisana została tzw. „strofą Stabat Ma-tef \ to znaczy parzyste strofy zbudowane są według schematu 8a 8a 7b + 8c 8c 7b, np.:

1 a. Jesu Chrisie, rex superne,    1 b. Cuitts ope martyr clemens

Deo patri coeterne,    Slanislaus hoslem premens

Tibi laus et gloria,    Triumphat rictoria.

Jedynie ostatnia, dziesiąta, para zwrotek liczy po cztery wersy, a zatem posiada układ 8a 8a 8a 7b + 8c 8c 8c 7b. Te cechy strofiki dobrze oddaje przekład polski, z jednym zastrzeżeniem, źe w oryginale łacińskim wersy 7-zgłoskowe nie kończą się akcentem oksytonicznym.

Sekwencja o św. Jadwidze [Consurge iubilans). Wśród wspomnianych wyżej czterech sekwencji XIII-wiecznych znalazł się również utwór poświęcony św. Jadwidze śląskiej, napisany zapewne wkrótce po kanonizacji księżny w 1267 r. Także

1    ta pieśń cieszyła się dużą wziętością, skoro jej zapisy przetrwały w ponad 130 księgach liturgicznych.