DSC00473 (17)

^V^\\v

k\v* a. ^fciwK * którycfc wifksj^y jwdada dwowio kro* '^V(^''"" (Pi* IV, d) O r^norodnych >V^^' _t>    i kulturalnych miasta im^wl jednak

»*    '^v^#8 \V |mg| («r*W pojawia rię takie ujęcie, ale

--- w j\^witt\i\) t    kksitwu^ stano*

autorki anachronHiny przeżytek średniowiecza: ^ j^vm i iw^wk^^th i n*jbo^tsiytk ^Vv bawiono się w nim, czytano. pisano, handlowano, * tófeąy ą\wK a o klasztorze przypominano sobie 7***^v' * ^xv^\ty tylko. gdy o* wieżach k>H> rozbrzmiała muzyka

W;^: (PŁ vi mv    I

*    j*dnak Orzeszkowa podkreślała W pejzażu miastaI

^y$:k>.m pchnące tuukcję dyvkiktYv£4\ą kont ras: \\

' ^va*a (kuny wytwornego towarzystwa i spelunką lichwiaH *    0**h*e. salony wielkopuńskie i skromne doński ludzi

y y N**iątiMkw Naciowy, willę „Ewy salonów" i „dou Kałużą w At dnu sum traw, salon i sklepik w Rodna tJ Moruhstyc&no kontrasty między siedliskami bcł tw ^ ¹ powielanymi — Jak w „powieści tajemnic * '**“• »vmi nkmi t Jaskiniami występku a przybytkami mi cs&ossuęj cnoty, uknują bardao rolne aspekty łyda miejski W zasadzie jeckuk w radnym * wvzesnych utworów Orzeszku] wej me wystąpi studium miasta Jako pewnego „organizmu spc kv:r,^v \ ar ujęciu, jakie wprowadzał do powieki pozytyw! stycznej Prus. Pisarka nie zdobędzie się nawet na stworzenie takiej przekroju różnorodnych środowisk miasta, Jaki w obrane Warssawy i Kr*k*vch Korzeniowski.

Krok w tym kierunku stanowiła Marto, stawiająca bohaterkę w obliesu rożnych form aktywności gospodarczej i aawodowel stolicy, TU jednak samotność Marty, wąskość perspektywy ..kwestii kobiecej . a takie ścisły rygoryzm problemowej selekcji materiału obserwacyjnego, brak ..bezinteresownej" wrażliwości na realia obyczajowe, tworzy i obrazu Warszawy sche-mitycznie «aryww*ine ramy sytuacyjne, szkielet „obiektywnych uwarunkowań losu bohaterki. Pejzaż mipjski uzyskał natomiast w Marete rangę najbardziej wymownego obrazu symbołtamego.

ukaiującego oatriej niż komentarz odautorski gubienie słabego człowieka w nowym żwiedt.

We wczesnej tw^rcsości Or*e*ikow*j nie ma w zasadzie mliztycanych obrazów życia miasta, pisarka te partie „tła" musi uzupełniać komentarzem Fakt ten pozostaje w ścisłym | związku z koncepcją narracji i rolą narratora w tendencyjnej powieści Orzeszkowej.

Ut

Obok bohaterów i ich losów narrator jest trzecim kluczowym [elementem struktury powieściowej wciosncj twórczości Orzeszkowej. Rzadko jest to podmiot fikcyjny, element świata po-tYieóeiowego, Wówczas opowiada z pozycji głównego bohatera k¹ powieściach o konstrukcji pamiętnikarskiej (Z życia rculisry, kttttęftttk Waefauyh *le perspektywa innych uczestników leji wprowadzona bywa również przez włączenie, w Armiąt* Kta Wactateg (zwłaszcza, listów postaci współdziałających czy Lawet nie prezentowanych bezpośrednio, lecz patronujących [akcji (ojciec), a także fragmentów intymnych zapisków jednej Iz przyjaciółek. Marta stanowi konstrukcję epistołami składającą się przede wszystkim z listów pary głównych bohaterów ^ do swych powierników i listów powierników informujących o wydarzeniach i komentujących akcję.

Przekazanie funkcji narratora postaci-powieściowej pociąga za sobą zazwyczaj dążenie do uzupełnienia jego subiektywnej perspektywy spojrzeniami z boku, przynajmniej w zakresie losów pozostałych postaci. W Pamiętniku Wacłateg i Marti narratorzy fikcyjni reprezentują jednak punkt widzenia aprobowany przez autora, nawet tam, gdzie — jak w Marti — toczy się dyskusja, chodzi o drobne odcienie stanowisk w ramach pozytywnie ocenianego zasadniczego stosunku do życia. Oni więc mają pełne moralne prawo i powieściowy obowiązek formułowania niezbędnych w utworze tendencyjnym uogólniających ocen sytuacji oraz zachowań i decyzji ludzkich,

<*«