DSC00543

do składania ofiary bogom (Silvae, I, 4, 31 i n.). Poeci rzymscy określili pospolicie swoje dedykacje jako „poświęcenie” (dicare, dedicare, consecrare, vovere). Autorzy chrześcijańscy lubili ofiarowywać swoje dzieła Bogu. Biblia dostarczała licznych usprawiedliwień takiej praktyki. Tak częste w średniowieczu przekonanie autora o tym, iż poświęcenie Bogu dzieła jest równoznaczne ze złożeniem go w ofierze, sięga początkami jeszcze Hieronima, który wypracował jego biblijne składniki. W prologus galeatus¹⁰ Hieronim pisze: „W świątyni Boga każdy składa to, co może ofiarować: jeden złoto, srebro i drogie kamienie; inny piękne tkaniny, szkarłat i hiacynt, my zaś musimy poprzestać na ofiarowaniu skór i wełny owczej” (Exodus, 25:3). Odwołanie się do „wdowiego grosza” także wywodzi się od Hieronima (aera minuta: Luk. 21:2). Stało się ono bardzo popularne¹¹.

Inne jeszcze biblijne przykazanie bywało używane w tym znaczeniu. Bóg powiedział do dzieci Izraela za pośrednictwem Mojżesza: „Gdy już przybędziecie do ziemi, którą ja wam dam, i będziecie zbierać żniwo, to snop z pierwocin waszego żniwa przyniesiecie do kapłana” (Lev. 23:10).

Do tego przykazania Starego Przymierza nawiązał Walter ze Spiry w prologu do swego utworu Scholasticus (Poetae, V, 11). Łączy z nim mianowicie przypowieść o siewcy i jako pierwocinę własnych plonów ofiarowuje poemat swemu nauczycielowi Balderychowi, biskupowi (970-86) Spiry¹².

c) Ulubionym toposem jest: „Posiadanie wiedzy sprawia, iż obowiązkiem jest dzielić się nią”. Wcześniejsze wersje starożytne można znaleźć u Teognisa (769 i n.) oraz Seneki (Ep., 6, 4). Poeta dydaktyczny Kato (IV, 23) dawał taką oto maksymę wychowawczą:

Disce, sed a doctis, indoctos ipse doceto:

Propaganda etenim est rerum doctrina bonarum.

(Ucz się, lecz od uczonych; sam nauczaj prostych: albowiem wiedza o rzeczach pożytecznych winna się rozwijać.)

Biblia dostarczała wielu nadających się do użycia wzorów: „Mądrość zatajona i skarb niewidzialny, co za pożytek z obojga?” (Eccl. 20:32). „Niech ściekają źródła twoje z domu, a na ulicach wody twe rozdzielaj” (Proverb. 5:16). Parabole o talentach, których nie wolno zakopywać, i o świetle, którego nie należy skrywać pod korcem (Mateusz 25:18 oraz 5:15), używane były w tym samym znaczeniu.

Tylko parę przykładów! Oto Archipoeta (Manitius, 16, strofa 3):

Ne sim reus et dignus odio,

Si lucemam ponam sub modio,

Quod de rebus humanis sentio,

Pia loąui iubet intentio.

¹⁰ Mówi się, iż Hieronim tak nazwał swój prolog (dosł. „w hełmie”), bo miał on strzec autorytetu Biblii. Dwa dalsze przykłady na galeatus podaje A. Souter, A Clossary ofLater Latin, 1949.

| Poetae, I, 209, 15 i 236, nr XI, 23; III, 37, 505; IV, 172, 79 oraz 917, 9; V, 245, 334. -Teophilus Rahewina, 1, wers 6. - Archipoeta, wyd. Manitius, s. 38, do Fryderyka I: „Vidua pau-perior tibi do minutum” („Jako wdowa uboższa, daję ci swój grosz”). - Dante, Raj, X, 106 i n.

¹² O wyjaśnieniach tego zob. RF, LIV (1940), 135.