DSC00552

7. Świat na opak odwrócony

Jeden z najbardziej żywych urywków Carmina burana zaczyna się następująco:

Florebat olim studium,

Nunc vertitur in tedium; lam scire diu viguit,

Sed ludere prevaluit. lam pueris astutia Contingit antę tempora,

Qui per malivolentiam Excludunt sapientiam.

Sed retro actis seculis Vix licuit discipulis Tandem nonagenarium Quiescere post studium.

At nunc decennes pueri Decusso iugo liberi Se nunc magistros iactitant...

(Studia kiedyś rozkwitały,

Teraz niechęć je otacza;

Miłość wiedzy, dotąd żywa,

Dziś zabawie ustępuje.

Nawet chłopcy, nim dojrzeją,

Chytrze sobie poczynają,

Ci złej woli ulegają,

Przeto mądrość odrzucają.

Nie tak przed wiekami było:

Ledwie uszłoby żakowi Dziewięćdziesięciolatkowi Odpoczywać po swym trudzie.

Dzisiaj zaś dziesięciolatek Uwolniwszy się od jarzma Już za mistrza chce uchodzić...)

Poemat zaczyna się od „skargi na te czasy”³⁰: młodzieży nie chce się już studiować! Nauka upada! Jednakże — tak dalej biegnie myśl — cały świat jest na opak! Ślepy prowadzi ślepego i wiedzie go do przepaści; ptaki zaczynają latać, zanim wyrosną im pióra; osioł gra na lutni³¹, wół zaś tańczy, a z parobków porobili się żołnierze. Ojców Kościoła: Grzegorza, Hieronima, Augustyna — i Ojca zakonów: Benedykta — spotkać można w piwiarni, po sądach albo na targowisku mięsnym. Maria już nie wiedzie żywota kontemplacyjnego ani też Marta - czynnego. Lea stała się bezpłodna, Rachela zaś kaprawa.

³⁰    O „narzekaniu na dzisiejsze czasy”: W. Rehm, Kulturverfall und spdtmhd. Didaktik (ZfdPh, 52, 1927). - R. Koch, Klagen ma. Didaktiker iiber die Zeit (dysertacja), Góttingen 1931. - M. Behrendt, Zeitklage und laudatio temporis acti in der mhd. Lyrik, 1935 (s. 40, przypis do Kocha). — B. Boesch, Die Kunstlehre in der mhd. Dichtung, Bem 1936, s. 134; zob. też O. Seeck, Die Entwicklung der antiken Gesęhięhtsschreibung, 1898, s. 248. — H. Delbriick, Die gute alte Zeit (JPreuBische Jbb.” 71, 1893).

³¹    Przysłowie greckie ovoę A,upaę (osioł jest głuchy na dźwięk lutni) średniowiecze znało od Boecjusza, Cons., I, pr. 4.