DSC00621

Icft, która hamuje procesy oksydatywncj fosforylacji jest azydek soda. Do urlntaia komórkowych dochodź i najczęściej na drodze utleniania lipidów przez wytworzone woiar Kukali tnp. w zatruciu CCU) lub kowalencyjnego wiązania ze składnikami błon. gftówme bulkami (np. bromoben/en. chlorek rtęci).

lutWwtr S—orki wywołane wolnymi rodnikami

Wiele chemicznych i toksycznych uszkodzeń, podobnie jak procesów patologicznych, wy-•otanych jest przez tworzenie wysoce reaktywnych wolnych rodników. Zaliczamy tu m.tn. uszkodzenia chemiczne, popromienne, uszkodzenia wywołane wysokim stężeniem tlenu i innymi gazami, uszkodzenia zapalne, niszczenie komórek nowotworowych przez makrofaci i awc. Wolne rodniki mogą być tworzone jako produkty metaboliczne egzogennych substancji chemrcz nych (np. CO3 powstający z CCU) lub powstają w wyniku normalnych endogennych procesów metabolicznych (nadtlenki, tlen atomowy lub grupy hydroksylowe). Wolne rodniki można najprościej zdefiniować jako atomy lub grupy atomów mające niesparowane elektrony , które mogą tworzyć chemiczne wiązania. Wolne rodniki są potencjalnie niezwykle reaktywne i chemicznie niestabilne. Ogólnie rzecz biorąc wolne rodniki indukują reakcje łańcuchowe, które zachodzą bardzo wolno w normalnych warunkach.

Dla zrozumienia działania wolnych rodników istotne znaczenie mają trzy procesy inicjacja — powstawanie wolnych rodników; — propagacja — tworzenie wolnych rodników w reakcjach łańcuchowych i — tcrminacja — unieczynntanie wolnych rodników.

Inicjacja wolnych rodników w komórkach zachodzi najczęściej pod wpływem energii zewnętrznej (np. promieniowanie rentgenowskie lub ultrafioletowe) lub w wyniku interakcji tlenu łub innych związków 7. wolnymi elektronami powstającymi podczas reakcji redoks. Podczas napro mianowania dochodzi do radiolizy wody i powstania H i OH . Podczas reakcji redoks wolne rodniki tworzyć się mogą przykładowo w następujących reakcjach:

0₂ + c~    Q₂    (wolne rodniki podkreślono)

CCU + e -»CCIv +CI-Fc²* + H₂0₂ -> Fc^v -f QB ♦ OH

Propagacja wolnych rodników zachodzi zasadniczo dzięki transferowi atomów lub reakcjom dodatkowym, wg schematu:

R +R,H-*RH + R,. lub

R + R,CI -ł RCI ♦ Ri

Przykładowo propagacja CCU następuje w wyniku reakcji t innymi wolnymi rodnikami

R- + CCU -♦ CClj- ♦ RCI

i powstały rodnik może dalej reagować, np. z kwasami tłuszczowymi Non 1 tworzyć now y rodnik RCH-CH* + CCLv EC-CH_a + CHCIi