DSC00628 (8)

748

LITURGIA

ratio, co Ilec ta. commemóratio, cultus, riti Ecclesiae (ryty Kościoła), sacra, sac-rificium, misterium, administratio, commercium, devotio, dico (dedico = poświęcam), festimtas, freąuentatio, functio. operatio.

Słowo I. w języku kościelnym (in usu ecclesiastico) pojawiło się, pod wpływem naukowym, w formie liturgica, na oznaczenie rzeczy należących do kultu. G. Cassander zatytułował swoje dzieło Liturgica (1558), J. Pamelius - Liturgica iatinorum (1571), G. Bona - Rerum liturgicarum libri duo (1671). J. Mabillon w Liturgia Gallicana (1685) po raz pierwszy użył słowa 1. na określenie formularzy sprawowania Eucharystii (po łacinie). W dokumentach papieskich termin I. zaczął pojawiać się od poł. XIX w.: Grzegorz XVI, enc. Inter gravissimas: „sacra liturgia", „libri liturgici”; Pius IX, enc. Omnem sollicitudinem ad Rutenos. Termin stał się oficjalny w KPK z 1917, kan. 1257, w którym jest mowa o przysługującym Stolicy Apostolskiej prawie zatwierdzania 1. i ksiąg liturgicznych. Pius XI w konst. apost. Diyini cultus podawał termin 1. jako szczególnie odpowiedni do wskazania na ministerium wspaniałe i publiczne, obejmujące: ceremonie, ryty, formuły, modlitwy. To działania humanistów sprawiły, że słowo 1. wyparło dotychczas używane.

II. Strukturalne elementy 1. pierwotnego chrześcijaństwa

Z punktu widzenia historii religii akt liturgiczny obejmował słowo (legomena) i działania (dromena). Elementy te uwidoczniły się w 1. ST. Słuchanie słowa Bożego fundamentalnie określało egzystencję Narodu Wybranego. Historia kultu ST jest historią 1. L. świątynna, synagogałna, wywarła szczególny wpływ na 1. chrześcijańską, podobnie jak pobożność osobista: Szema Israel - wyznanie wiary; przeżywanie szabatu; święta, związane z nimi zwyczaje (posty itp.). Wyznawcy Chrystusa brali udział w 1. świątynnej (do 70), zachowywali święta, określone praktyki (post). Udział Jezusa w 1. synagogalnej jest wyraźnie potwierdzony (Mk 1, 21; J 6, 59; 18, 20; Łk 4, 16-21). Chrystus zaznaczał nowe elementy w odniesieniu do Prawa, pobożności, praktyk religijnych (post, jałmużna); podkreślał inność sytuacji, jaka zaistniała wraz z Jego przyjściem (czasy eschatyczne). Nauczanie Chrystusa, Jego śmierć i zmartwychwstanie, dopełnione Pięćdziesiątnicą paschalną, miały zasadnicze, konstytuujące znaczenie dla wiary pierwszej gminy chrześcijańskiej. Elementy chrześcijańskiej 1. były następujące:

1.    Czytanie Pisma św. „ST był Biblią pierwotnego chrześcijaństwa” (von Campenhausen). Pismo rozumiano jako „Stare Przymierze” (palata diatheke: 2 Kor 3, 14); interpretowano je w świetle wydarzenia Jezusa (interpretatio Christiana), co miało swoje korzenie w 1.

2.    Proklamacja Ewangelii, pierwszych pism NT. Justyn (Apologia I, 67, 3) określa Ewangelie jako „pamiętniki Apostołów”. Paweł Apostoł zapewnia, że jego listy czytane są w gminach (1 Tes 5, 27); odbywała się wymiana listów (Kol 4, 16).

3.    Przepowiadanie, wyjaśnianie, kerygma.

4.    Modlitwa i śpiew uwielbienia. Boga wielbiono „psalmami, hymnami i pieśniami" (Kol 3, 16; Ef 5, 19). Do tego dochodziły: —> doksologie, -> formuły liturgiczne błogosławieństw, —> aklamacje, —» formuły chrystologiczne.

5.    Dary Ducha Świętego, które były częstym udziałem wierzących (Dz 2, 4. 14-21; 4, 31; 6. 3. 5; 10, 44; 19, 6; Ef 4, 7; Hbr 6, 4; 1 P 4, 10; 1 J 2, 20. 27; Rz 12, 3-8; 1 Kor 12, 4-30).