DSC00600 (6)

17

/. Liturgia: znaczenia i rozwój terminu

podobnie jak Opus Dei w benedyktyńskiej regule, a więc jako dopełniacz obiektywny — genetivus subiectivus - i wówczas oznacza służbę Boga w stosunku do człowieka, do Kościoła. Ta służba jest pierwsza i podstawowa, umożliwiająca każde inne działanie. Wyrażenie rozumiane natomiast jako dopełniacz subiektywny — genetivus obiectivus — wyraża służbę człowieka w stosunku do Boga. Jest ona odpowiedzią na działanie Przedwiecznego w Chrystusie w mocy Ducha Świętego.

Wspomnijmy stanowiska niektórych czołowych teologów protestanckich, by zaznaczyć równocześnie stanowisko teologów katolickich. Pojęcie liturgia, szczególnie rozbudowywane przez teologów protestanckich, oznacza kościelną liturgię jako boskie działanie; liturgię jako działanie ludzi (K. Barth, Gotteserkenntnis und Gottesdienst nach reformatorischer Lehre, Zurich 1938)¹. Zdaniem P. Brunera² trzeba odróżnić liturgię jako służbę Boga dla wspólnoty (Der Gottesdienst ais Dienst Gottes an der Gemeinde) i liturgię jako służbę wspólnoty przed Bogiem {Der Gottesdienst der Gemeinde vor Gott). Liturgię jako dzieło Boga i liturgię jako dzieło wiary {Werk des Glaubens). Kiedy mowa jest o działaniu Boga, chodzi o Boga Trójjedynego. Ze strony katolickiej, E. J. Lengeling {Liturgie — Dialog) rozróżniał pomiędzy soteriologicznym, zbawczym wymiarem, a wymiarem latreutycznym. Inaczej mówiąc, pomiędzy działaniem Boga — W ort — i odpowiedzią - Antwort ze strony człowieka, odpowiedzią wyrażającą się w uwielbieniu (wymiar latreutyczny). Francuz A. G. Martimort³ z kolei pisał o dwóch ruchach uwielbienia Boga i uświęcenia człowieka, a z drugiej strony podkreślał pierwszeństwo Boga w dialogu z człowiekiem. Flamandzki benedyktyn A. Verheul⁴ uznaje pierwszeństwo „linii zstępującej” od Boga. Podkreśla równocześnie, że celem liturgii zwłaszcza sakramentalnej jest uwielbienie Boga. Modlitwa człowieka stoi na drugim planie. Wyrażenie Gottesdienst spotkało się z rosnącym przyjęciem. Lexikon filr Theologie und Kirche z 1995 (trzecie wydanie) poświęca mu aż 18 szpalt, podczas gdy wyrażenie liturgia omówione jest w tym Leksykonie na 3

1

   K. BARTH, Gotteserkenntnis und Gottesdienst nach reformatorischer Lehre, ZUrich 1938.

2

   Tur Lehre von Gottesdienst der in der Nomen Jesu versammelten Gemeinde. Leiturgia. 1 (1954), 83nn; por. także: V. VAJTA, Der Theologie des Gottesdienstes bei Luther.

3

* UEglise en priire. Paris 1965, 117-155, 193-202; zob. także: red. Kl. Richter, Liturgie - eine vergessenes Thema der Theologie, Freiburg 1986, 1987, wyd. 2; E. J. LenoeunC. Liturgie — Dialog zwischen Gott und Menschen, Altenberge 1988.

4

Einfuhrung in der Liturgie, Preiburg 1964.

Wprowadłftuc óo liturgii • 2