DSC00609 (5)

35

I. Liturgia: znaczenia i rozwój terminu

tyczną, nic wyłączając zjawiska antysemityzmu czy wrogości (por. modlitwa za perfidnych Żydów — pro perfidis Judaeis). Refleksja wymaga „optyki dystansu" (V. Lenzen).

Literatura przedmiotu każe mówić o wpływach bezpośrednich i pośrednich; chronologicznie natomiast szczególne znaczenie mają pierwsze trzy wieki, a także późniejsze. Spiritus movens było nie tylko współistnienie, ale także różnego typu interpretacje pierwszego wieku, zjawisko chrystolo-gizacji ksiąg, zwłaszcza Psalmów³².

Historia badań wspomnianego problemu (związek Żydzi — chrześcijanie) pozwala znaleźć następujące stanowiska, które ujawniły się i nadal posiadają swoich przedstawicieli:

a)    Próba ignorowania wpływu liturgii żydowskiej z podkreśleniem inspiracji pogańskiego antyku.

b)    Naświetlanie wpływu w oparciu o teoretyczny model, traktowany ze znamionami absolutnego: obietnica (Stary Testament) - wypełnienie (Nowe Przymierze), względnie zastąpienie (substytucja) - Nowe Przymierze zastępuje Stare.

c)    Propagowanie modelu przewyższania (przewyższenia) - modyfikacja poprzedniego modelu.

d)    Szukanie nowej hermeneutycznej drogi. Jest to tendencja zaznaczająca się w XX stuleciu, która w reformie liturgii po Vaticanum II już znalazła pewien wyraz. Duże znaczenie posiadała deklaracja Nostra aetate o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich.

Charakterystyczne jest w tym względzie zdanie J. J. Petuchowskiego³³, który przestrzega przed fałszywym ekumenizmem mieszającym liturgię żydowską i chrześcijańską. Wspomniana tendencja domaga się odkrywania na nowo żydowskich korzeni chrześcijańskiej liturgii, gruntowniejszego studium żydowskiej tradycji, zwłaszcza po upadku świątyni, tekstów poszczególnych modlitw, doksologii, formuł pozdrowienia, eulogiów itp. Wówczas będzie można właściwie ocenić „przejęcia", jak i przemiany, czy tworzenie z inspiracji. Poszczególne zagadnienia należy rozważać w kon-

³² Zob. G. Rouwhorst, JUdlscher Enfluji auf christliche Liturgie - referat wygłoszony na sympozjum w Aachen 10*14 września na temat: Liturgie in Judentum und Christentum. Referat opublikowany w: A. Gekhakds i inn. (wyd.), Identitdt durch Gebet, Paderborn 2003. Pod zmienionym tytułem: Identitdt durch Gebet. Gebettexte ais Zeugen eines jahrhunderterlangen Ringens um Kontinultdt und Differenz zwischen Judentum und Christentum. 37*58.

3? Entwurf zu einem intematlonalen Institut fUr JUdische und vergleichende Liturgie, ŁJ 30(1980). 124nn.