DSC00611 (5)

/. Liturgia; znaczenia i rozwój terminu

ności opartej na umiłowaniu Pisma świętego Niemcy używają wyrażenia Wortfr&mmigkeit). Rozwój „pobożności słowa" związany był z ruchem charyzmatycznym, który w ramach procesu instytucjonalizacji chrześcijańskiej liturgii akcentował rodzinny dom, a ten jeszcze w I wieku po Chrystusie należał do dziedziny prywatnej i profanum. Nie można jednak wykluczyć, że powstanie liturgii słowa w chrześcijaństwie ma swoje źródło w fakcie, że Jezus przede wszystkim nauczał.

Chr. Grethelein³⁷ stoi na stanowisku, że następujące elementy w chrześcijańskiej liturgii są proweniencji judaistycznej:

-    śpiew psalmów,

-    święta Paschy i Pięćdziesiątnicy,

-    kult męczenników,

-    rachuba dnia liturgicznego (od wieczora do wieczora),

-    aklamacje: amen, alleluja, hosanna,

-    potrójny Święty (Sanctus) w Eucharystii (z żydowskiej Kedusza),

-    tzw. paradygmat „modlitwy z prośbą o ratunek" (ratuj nas - por. biblijne postacie Daniel, Eliasz),

-    liturgiczna anamneza historii zbawienia (w modlitwie) — por. strukturę Modlitw Eucharystycznych,

-    gest nałożenia rąk,

-    o rat i on es solemnes (na wzór Modlitwy 18 próśb),

-    poranne i wieczorne modlitwy (Laudes, Nieszpory),

-    zwyczaj kończenia modlitw poprzez doksologię (Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu),

-    wskazuje się także na pewne podobieństwo śpiewu gregoriańskiego (psalmodia) z synagogalną praktyką śpiewu,

-    trzeba mieć na uwadze także strukturę roku liturgicznego.

Odkrywanie rękopisów, pogłębione studia stanowią coraz lepszą podstawę dla dialogu. Najnowsze badania pozwalają równocześnie nieco inaczej patrzeć na różne problemy. Badania np. M. Schmitha, F. Stolza, B. Landa wskazują, że Izrael przed wygnaniem babilońskim był raczej politeistyczny niż monoteistyczny. Zdecydowany kult Boga Jahwe formował się ewolucyjnie od DC wieku przed Chrystusem³⁸.

8 Abr\fi der Liturgik, Gttthersłoh 1999, wyd. drugie przepracowane (pierwsze 1989). I Szczegółowa literatura: TRE, Berlin 1985. B. XIV, 24-29.