DSC00596 (8)

13

/. Liturgia: znaczenia i rozwój terminu

Liturgie te były obowiązkowe, dotyczyły również emigrantów (gr. leithurghiai politikai, leithurgiai toon metoichoon).

Wyrażenie leiturgia ewoluowało w kierunku oznaczania czynu społecznego jakiegokolwiek. 1 tak liturgią była praca na roli, a także w znaczeniu najszerszym np. praca serca, żołądka (Arystoteles, Polityka, 3, 3).

W grece hellenistycznej (nie klasycznej) leiturgia oznaczała służbę bogom, dla bogów - kult oddawany bożkom. Np. inskrypcja z 92 roku przed Chr. - dotycząca misteriów andanieńskich - mówi o fletnistach i cytrzystach, którzy przez grę służą bogom.

Inskrypcja delficka (II w. przed Chr.) — zawiera wyrażenie: liturgie bogów. Stosowane było sformułowanie „sprawować liturgie”. Wyrażenia używano w sposób absolutny, bez biernika, albo stosowano słowo leiturgia z dopełnieniem, np. bogom.

B. Zastosowanie terminu leiturgia

W Septuagincie

Wyrażenie leiturgia występuje w różnych odmianach 170 razy, biorąc pod uwagę synonimy |leiturgia, leiturgema - 150): leiturgein - posługiwać, sprawować święte czynności - 103; leiturgia- 47, leiturgos, liturg — 14; leiturgema — 2, leiturgikos - 6, leturgismos m 1. Septuaginta posługując się tymi terminami oddaje hebrajskie wyrażenia odnoszące się do czynności religijnych, nie stosuje natomiast tych wyrażeń do innych czynności, np. do pracy Żydów w Egipcie. Wydaje się, że tłumacze chcieli uniknąć wspólnej terminologii z kultem pogańskim, tym bardziej, że Stary Testament nie znał wyrażenia „leiturgia” w znaczeniu politycznym czy społecznym (jak u Greków), choć wymiar społeczny kultu Boga Jahwe był silne podkreślany. Niestety, tłumacze nie stosują tej zasady konsekwentnie. Hebrajskie terminy: sheret i abad tłumaczono albo przez leithurghein, albo latreuein (sheret - jeszcze przez inne: diakonia: służba, therapeuein: czcić, honorować i inne), podobnie trzeba powiedzieć o abad. Niemniej tłumaczenie chcieli przez słowo leithurghein podkreślać służbę Bogu Jahwe, służbę wykonywana przez lewitów, a nie ogólnie służbę Bogu. Chcieli określić kult Boga Jahwe w kształcie sprawowanym przez lewitów, a więc kult rytualny w świątyni.

W rozwoju historycznym, zwłaszcza pod wpływem proroków, słowo leithurgia nabierało znaczenia kultu duchowego i oznaczało modlitwę (Mdr 18, 21). Aaron - Mąż Nienaganny modli się za ludem „bronią swojej