chalmers0151

153

Obiektywizm

sposobów do rozwoju fizyki, podobnie jak wielu robotników łączy swoje wysiłki budując katedrę. Robotnik pracujący na wysokościach może nie zdawać sobie sprawy z konsekwencji jakiegoś straszliwego odkrycia, dokonanego w pobliżu fundamentów katedry, tak samo jak teoretyk może nie wiedzieć o pewnym bardzo ważnym dla jego teorii wyniku eksperymentalnym. W obu przypadkach pomiędzy elementami struktury zachodzić mogą obiektywne związki, które są niezależne od tego, czy kto je sobie uświadamia, czy nie.

Silnym argumentem na rzecz stanowiska obiektywistycznego jest to, że teorie naukowe często posiadają konsekwencje, które nie były zamierzone przez ich twórców i których nie byli oni świadomi. Konsekwencje te, takie jak przewidywanie nowych zjawisk lub nieoczekiwana sprzeczność z innym elementem teorii, są własnościami nowej teorii, które mogą być odkryte w dalszym badaniu naukowym. Na przykład Poisson odkrył i udowodnił, że teoria falowa światła Fresnela ma tę konsekwencję, że w środku zaciemnionej strony oświetlonego krążka powinna wystąpić jasna plamka, z której to konsekwencji nie zdawał sobie sprawy sam Fresnel. Odkryto również liczne sprzeczności pomiędzy teorią Fresnela i korpuskular-ną teorią światła Newtona. Na przykład pierwsza z nich przewidywała, że światło powinno mieć większą prędkość w powietrzu niż w wodzie, natomiast druga głosiła, że prędkość w wodzie powinna być większa. Takie wydarzenia przekonywająco świadczą o tym, że teorie naukowe posiadają niezależną od umysłów uczonych obiektywną strukturę oraz mają własności, które mogą być odkrywane lub rozumiane — lub też nie — przez uczonych. Omówię teraz dwa przykłady, które trafnie ilustrują tę tezę.

Kiedy Clerk Maxwell sformułował teorię elektromagnetyczną w latach sześćdziesiątych XIX wieku, miał na uwadze kilka określonych celów. Jednym z nich było wyjaśnienie zjawisk elektromagnetycznych w duchu mechanistycznym. Maxwell pragnął znaleźć trwalsze podstawy dla teorii Faradaya, która zawierała pojęcia w rodzaju „linii siły”, itd., i uważał, że można to osiągnąć poprzez jej redukcję do mechanistycznej teorii mechanicznego eteru. W toku badań Maxwell uznał za rzecz dogodną wprowadzić nowe pojęcie, tzw. prąd przesunięcia [displacement current]. Jedną z atrakcyjniej-