DSC00670 (9)

Ujmując rzecz bardzo schematycznie, możemy po, wiedzieć, ze zakres instytucjonalizacji zależy od po. wsseehaości struktur istotności. Kiedy wiele czy w iększość struktur istotności jest w społeczeństwie powszechnie podzielana, zakres instytucjonalizacji jest szeroki. Kiedy zaś niewielka tylko ilość struktur istotności podzielana jest powszechnie, zakres instytucjonalizacji jest wąski. Ponadto, zważywszy, że w tym drugim przypadku pewne struktury istotności nie są podzielane przez społeczeństwo jako całość, a tylko przez określone grupy w tym społeczeństwie, powstaje możliwość znacznego podziału porządku instytucjonalnego.

Być może, warto ze względów heurystycznych posłużyć się tutaj myśleniem w kategoriach skrajnych typów idealnych. Można sobie pomyśleć społecze&r stwo, w którym instytucjonalizacja jest całkowita. W takim społeczeństwie wszystkie problemy są wspólne, wszystkie rozwiązania tych problemów są zobiektywizowane społecznie oraz wszystkie działania społeczne są zinstytucjonalizowane. Porządek instytucjonalny obejmuje całość życia społecznego, które przypomina nieustanne wykonywanie złożonej, wielce skomplikowanej liturgii. Nie ma tu podziału wiedzy według określonych ról, albo prawie nie ma, gdyż wszystkie role są pełnione w ramach sytuacji o Jednakowej istotności dla wszystkich dzia-łających. Ten heurystyczny model społeczeństwa całkowicie zinstytucjonalizowanego (przy okazji warto zauważyć, że jest to stosowny temat dla złych snów) można cokolwiek zmodyfikować, przyjmując, że co prawdo wszystkie działania społeczne będą zinstytucjonalizowane, ale nie tylko wokół wspólnych problemów. Chociaż styl życia, jaki narzucałoby swoim członkom takie społeczeństwo, byłby równie sztywny, mielibyśmy do czynienia z większym stopniem podziału wiedzy według określonych ról. Można powiedzieć, że równocześnie realizowano by kilka różnych liturgii. Oczywiście ani modelu oałkowilai

pusty tuejanalizacji, am jego modyliucji me znaj-!_

dziemy w historii. Jednak istniejące społeczeństwo [można rozważać jako przybliżające ssą do tego skrajnego typu. Można więc powiedzieć, że społeczeństwa [prymitywne zbliżone są do tego typu w znacznie większym stopniu niż społeczeństwa cywilizowane,*⁴ la nawet, że rozwój tych pierwszych polega na postępującym procesie oddalania się od tego typu.**

I Przeciwstawnym skrajnym typem idealnym byłoby społeczeństwo, w którym jest tylko jeden wspólny problem, a instytucjonalizacja występuje jedynie w odniesieniu do działań związanych z tym problemem. W takim społeczeństwie nie byłoby prawie wspólnego zasobu wiedzy. Prawie cała wiedza byłaby związana z określonymi rolami. Społeczeństwa makroskopowe, nawet zbliżone do tego typu, są historycznie nieosiągalne. Pewnych przybliżeń możemy się wszakże dopatrzeć w mniejszych formacjach społecznych, takich jak na przykład kolonie Liber tarian, w których wspólne aa interesowanie ograniczone jest do rozstrzygnięć ekonomicznych, albo wyprawy wojskowe złożone z kilku jednostek plemiennych czy etnicznych, których Jedynym wspólnym problemem jest prowadzenie wojny.

Takie heurystyczne fikcje, abstrahując od tego, że pobudzają one socjologiczną fantazję, są użyteczne jedynie o tyle, o ile pomagają w wyjaśnieniu warunków sprzyjających przybliżeniu do nich. Najogólniejszym warunkiem tego jast stopień podziału pracy z towarzyszącym mu zróżnicowaniem instytu-

» Durkhelm nazywał to „solidarnością organiczna". Luclan Lćvy-Bruhi uzupełnia DurkfcoUaowskJa pojąsło trofclą psy-etiologiczną, kiedy mówi o „mlctycM/s* ucMStnUrtwte” w społeczeństwach prymitywnych.

•    tu odwołać si* do pojąć compactu*** Ł dłftorwMtMoft

Erica Voegelina. Zob. jogo Order Md HUtorlt* eol. I, LoulaUna suto university Press. Batog Ipmis, U. WL Tałoott Person* mówił o zróżnicowaniu instytucjonalnym w różnych swoisto pracach.

133