DSC00698 (10)

możliwości konfliktu, mianowicie konfliktu miądty konkurencyjnymi ugrupowaniami ekspertów. Dopft. ki teorie mają bezpośrednie zastosowanie prnktyct. no, wszelka rywalizacja między nimi jest doić łatwa do rozstrzygnięcia, służą temu testy praktyczne. Mo* żerny sobie wyobrazić konkurencyjne teorie połowi* nia na dziki, z którymi wiążą się ustalone interny rywalizujących ugrupowań ekspertów. Spór jednak może zostać stosunkowo łatwo rozstrzygnięty priei orzeczenie, która z teorii prowadzi do ubicia wląk-szej liczby dzików. Nie można wszakże rozstrzygnąć w ten sposób sporu między — na przykład — poli-teistyczną i henoteistycsną teorią uniwcrsum. Odpowiedni teoretycy zmuszeni są zastąpić testy praktyczne abstrakcyjną argumentacją. Argumentacja taka z samej swojej natury nie wnosi wewnętrznego przekonania w powodzenie praktyczne. To, oo przekonuje jednego człowieka, może nie przekonywać innego- Nie możemy mieć pretensji do teoretyków, którzy porzucają zwykle, słabe argumenty sięgając po bardziej zdecydowane, na przykład szukają poparcia u władzy dysponującej siłami zbrojnymi — nieodpartym argumentem dla przeciwników. Innymi słowy, definicje rzeczywistości można narzucać przy pomocy policji. To wcale nie musi znaczyć, że definicje takie będą mniej przekonujące niż te, które są przyjmowane „dobrowolnie”: władzę w społeczeństwie obejmuje się po to, by decydować o zasadniczym procesie socjalizacji, jest to zatem władza wytwarzania rzeczywistości. W każdym razie wysoce abstrakcyjne symbolizacje (to znaczy teorie znacznie oddalone od konkretnego doświadczenia życia codziennego) zyskują ważność raczej na podstawie poparcia społecznego niż empirycznego.⁸⁴ Można powiedzieć, że w ten sposób przywraca się coś w rodzaju

^M Na temat społecznych sposobów zapewnienia ważności ggfi| niozn, którym trudno zapewnić ważność empirycznie sob. Laoą Festinger, A Theory of Cognlttoe outonance, Row, Pattfw and Co., Evanston, 111. 1957.

pseudoprogmatyzmu. Znowu można o tych teoriach powiedzieć, żo nq one przekonujące, ponieważ działają, stając »1<; wiedzą danego społeczeństwa — standardową i przyjmowaną bez zastrzeżeń.

Rozważania te sugerują, że rywalizacja między konkurencyjnymi definicjami rzeczywistości ma zawsze jakieś społeczno-strukturalne podłoże oraz że rozwój tego podłoża uzależnia, Jeżeli całkowicie nie przesądza o wyniku tej rywalizacji. Jest całkiem możliwe, że skomplikowane koncepcje teoretyczne powstaną niemal w całkowitej izolacji od szerszych ruchów struktury społecznej i w związku z tym do rywalizacji między konkurującymi ekspertami dojdzie w swego rodzaju próżni społecznej. Na przykład dwa ugrupowania derwiszów eremitów mogą przystąpić do dyskusji o ostatecznej naturze uniwersum na środku pustyni bez udziału kogokolwiek z zewnątrz, choćby trochę zainteresowanego tymi roz-trząsaniami. Ody tylko jednak taki czy inny z wyrażanych poglądów zyska sobie posłuch w najbliższym społeczeństwie, o wyniku rywalizacji zdecydują w znacznym stopniu interesy pozateoretyczne. Różne grupy społeczne zadeklarują powinowactwo do konkurencyjnych teorii i staną się następnie ich „nosicielami”.⁰⁶ Tak więc teoria derwiszów A może przemówić do warstwy wyższej, a teoria derwiszów B do warstwy średniej danego społeczeństwa z powodów niesłychanie odległych od pasji, które poruszały pierwotnych twórców tych teorii. Konkurujące ugrupowania ekspertów zwiążą się następnie z grupami, które zostały „nosicielami” ich teorii, i odtąd losy tych grup zależeć będą od wyniku konfliktu, który doprowadził je do przyjęcia takich teorii. W ten sposób decyzji w sprawie konkurencyjnych definicji rzeczywistości dokonuje się w sferze konkurencyjnych interesów społecznych, których konkurencyj-

" Termin „deklarowant powinowactwo” (atftnttp) pochodzi ed Schelerowaklego 1 Weberowtklego Wahluerunmdicha/t.

iii