Magazyn6
5801

750

CURZON GEORGE NATHANIEL LORD

potykał ze strony własnego rządu, unikającego możliwości konfliktu z potęgą rosyjską, C. wykorzystał sprzyjające okoliczności, jak wyprawa pułkownika Younghus-band do Lassy (190utrwalenie przyjaznych stosunków z Persją, objazd zatoki perskiej w otoczeniu floty (1903) dla zadokumentowania wyłączności interesów an gielskich, a w stosunku do Afganistanu wzmocnienie wojskowej ochrony pogranicza i dozoru tamtejszych wojowniczych plemion.

Wskutek konfliktu z głównodowodzącym lordem Kitchener’em podał się C. do dymisji w 1905 r. i usunął się od czynnej polityki, do której powrócił w 1908 r., gdy wybrany przez parów irlandzkich do Izby Lordów wystąpił przeciwko układowi z Rosją (1907) o podziale sfery wpływów w Azji.

Z wybuchem wojny światowej C. wstępuje (1915) do koalicyjnego rządu Asquith‘a, potem jako lord prezydent do War-Caoi ■ net’u (1917), a w 1919 zostaje Sekretarzem Stanu Eoreign Office i odpowiedzialnym kierownikiem polityki zagranicznej po Bal-four’ze. Było to urzeczywistnieniem dawnych ambicyj C., ale nie przewidywał, jakie będzie miał trudności z szefem rządu Lloyd George’m, który poza jego plecami prowadził własną politykę zagraniczną, odpowiadającą bezpośrednim nastrojom polityki wewnętrznej. Pomimo tych trudności C. starał się urzeczywistnić swoją myśl przewodnią stworzenia od morza Śródziemnego do Indyj szeregu państw buforowych pod protektoratem angielskim, któreby zabezpieczyły połączenie z Dalekim Wschodem. Najtrudniejszem zadaniem C. w czasie, gdy kierował polityką zagraniczną po wojnie, było uzgodnienie jej z Francją i wzajemny stosunek do Niemiec. Trudności były dwojakiego rodzaju: wewnętrzne, gdyż opinja angielska pragnęła powrotu do przedwojennego odosobnienia od kontynentalnych zawikłań, a to w zmienionych warunkach było niemożliwem, zaś zewnętrzne polegały na sprzecznościach charakterów narodowych z Francją i wynikających z tego rozbieżnościach co do sposobu tiaktowania Niemiec i wykonywania warunków pokoju wersalskiego, stąd próby Anglji powstrzymania ostrości antyniemieckiej polityki Poinca-ró’go, sprzeciw przeciwko okupacji nadreń-skiej, tern bardziej, że nie obcą była Anglji obawa przed przemysłową i militarną hege-monją Francji na kontynencie. Pomimo jednak tych zasadniczych różnic C. zawsze był zdania, że tylko ścisłe porozumienie anglo-francuskie może zapewnić trwały pokój. Polityka zagraniczna Lloyd George’a doprowadziła do kryzysu ministerjalnego i upadku premjera, po którym władzę objął konserwatywny gabinet Bonar -Law, w którym C. pozostał kierownikiem Fo-reign Office. Dało to możność C. względnie pomyślnego zakończenia konfliktu z Turcją przez pokój w Lausanne (1923) i uratowania porozumienia z Francją, gdy Foreign Office nie był już obarczony pokątną polityką Lloyd George’a. Gdy Bonar-Law na skutek choroby ustąpił, C. miał nadzieję zostać premjerem, nadzieje jego jednak nie ziściły się, niemniej pozostał na swojem stanowisku w gabinecie Baldwina’a aż do upadku konserwatystów i przyjścia do władzy Labour Party 24. I. 1924 r.

Charakterystyką C. była wyjątkowa pi' ność w pracy i żywotność, wysokie pojęcie o obowiązkach swego stanu, a zwłaszcza wiara w posłannictwo Anglji w świecie. Dla ludzi tego pokroju imperjalizm był świecką religją.

Stosunek C. do Polski był poprawnym, jego wrodzone poczucie sprawiedliwości dziejowej nakazywało mu przyjąć z zado-wo'eniem fakt odrodzenia Polski. Jako minister uznał 25. II. 1919 pierwszy rząd polski, ale w sprawach jak podział Górnego Śląska, Litwy, granic wschodnich, Polska w jego umyśle była raczej podporządkowaną stosunkowi Anglji do Niemiec, Rosji, Francji, niż sama w sobie jednym z najważniejszych czynników równowagi europejskiej.

W sprawach polskich nazwisko C. upamiętniło się najbardziej w związku z t. zw „linją Curzona". Rada Najwyższa postanowieniem z 8. XII. 1919 ^r-, nie przesądzając ostatecznego ustalenia granic wschodnich Polski, przyznała rządowi polskiemu prawo do zorganizowania „prawidłowej administracji" na terenie b. Kongresówki z wyjątkiem północnej części b. gubemji suwalskiej oraz na terenie trzech powiatów b. gubernji grodzieńskiej: białostockiego, bielskiego i sokolskiego. Wyznaczona w ten sposób linja graniczna zwana jest od nazwiska jej projektodawcy „linją Curzona". Dla Polski powyższa decyzja Rady Najwyższej miała wówczas znaczenie minimalne, gdyż wojska polskie stały nad Berezyną i Dżwiną i mowy nie było o ich cofnięciu. Sprawa stała się natomiast aktu-