84952 IMGD89

138 Barbara Mikołajewska

TEORIA

Zdcncnic jednostki z grupi) zawiera samo w sobie możliwość konfliktu. Stając się członkiem grupy jednostka musi mieć wolę częściowego zrezygnowania z autonomii. Grupowe systemy przewodzenia muszą nieraz mieć pierwszeństwo nad jednostkowymi systemami przewodzenia. Akceptowanie tego pierwszeństwa jest faktycznie podstawą procesów socjalizacji. Możemy zaczynać od nastawienia na siebie, ale nieuchronne jest robienie rachunku z innymi.

Autor powołuje się na różne koncepcje rozwiązania konfliktu ja z innymi, o których mówiliśmy poprzednio.

Orientacja ja-inny. Według Zillera klasyczny konflikt między <ja> i innymi można przynajmniej częściowo rozwiązać poprzez utworzenie <koalicji ja z innymi. tzn. poprzez postizeganie <ja> jako włączonego do grupy istotnych innych. Poprzez utworzenie <koalicji ja z innymi> za czynnik kierujący własnym zachowaniem przyjmuje się reguły zachowania grupy, co prowadzi do stabilności i logiczności w zachowaniu jednostki w różnych sytuacjach społecznych.

Spójność. logiczność w zachowaniu jednostki stanowią same w sobie metodę rozwiązywania konfliktu <ja>-inni. Zgodność z grupowymi normami czyni zachowanie jednostki przewidywalne. Przewidywalność z kolei umożliwia innym przystosowanie się do zachowania jednostki. Co więcej, zachowanie jednostki nie będzie dziwaczne i nie będzie zmuszać członków grupy do rewidowania swojego własnego zachowania. Spójność, logiczność w zachowaniu jednostki jest dla grupy korzystną. ułatwia grupie na przykład analizę możliwych zmian wówczas, gdy powstają jakieś problemy społeczne.

„Bez norm grupowych stanowiących teorię zachowania społecznego zachowanie jednostki byłoby pod wpływem biegu codziennego zdarzeń" — pisze Ziller. Wspólne oczekiwania członków grupy co do społecznego zachowania się członków grupy (grupowe normy) służą jako mechanizmy kontroli konfliktu <ja>-inni. Postrzeganie <ja> jako włączonego do grupy istotnych innych będzie więc również mechanizmem kontroli tego konfliktu. Grupowe normy staną się bowiem wówczas gotowym czynnikiem kierującym własnym zachowaniem społecznym.

W języku orientacji <ja>-inny termin zainteresowanie społeczne oznacza postrzeżenie <włączenia ja w innych>. Zjawiskiem przeciwnym jest postrzeżenie, że <ja jest niezależne od innych>. Postrzeżenie <włączenia> oznacza wolę poddania się polu sił wytwaczanych między <ja> i innymi. Wiąże się ono z zaufaniem społecznym. Osoba o silnym zainteresowaniu społecznym chce oddać swój los w ręce innych, ufa innym. Innych postrzega jako źródło społecznej pomocy.

Silne zainteresowanie społeczne - pisze Ziller - będzie prawdopodobnie związane ze znajomością i akceptacją norm grupy pierwotnej. W koncepcji społecznego zainteresowania zaufanie społeczne i normy pełnią rolę kontroli bodźca. Umieszcza-HF swój los w rękach innych ludzi, jednostka nie musi bowiem zwracać uwagi na wszyadue możliwe bodźce społeczne. W sytuacji zaufania - inny człowiek jest źródłem pomocy i pozytywnego wzmocnienia. Gdy ludzie ufają sobie nawzajem

nie muszą stale pilnować swojego zachowania, mogą więcej uwagi poświęcić napa problemom wymagającym rozwiązania (zadaniu). Dzięki zaufaniu osiąga nę więc większą kontrolę nad środowiskiem, gdyż problem wymagający rozwiązania staje się mniej złożony.

Podobnie jak zaufanie, normy grupowe pełnią funkcje kontroli bodźców. Nomy grupowe stanowią bowiem czynnik kierujący zachowaniem społecznym jeduMlflL ' Dzięki nim pole bodźców społecznych staje się mniej złożone i mniejsza przestrzeń wymaga obserwacji. Grupowy system przewodzenia wskazuje, na jaką \*n WM4 należy zwracać uwagę, a grupowe normy i wartości ułatwiają decyzje w ziożonyck sytuacjach społecznych. Normy społeczne pełnią rolę mechanizmu inliini«j|nrgnilHi ^rJ (rolującego. Zainteresowanie społeczne pośredniczy więc między bodźcami nymi i reakcjami.

Człowiek o silnym zainteresowaniu społecznym opiera się w swoim zachowaniu na zaufaniu społecznym i normach grupowych, poprzez które interpretuje dzm-lające aktualnie bodźce. ..Życzenie oddania swoich losów w ręce innych realizuje się jednak kosztem autonomii. Konflikt między potrzebą autonomii i zależności je» bowiem nieunikniony”.

Konflikt między potrzebą zależności i niezależności stanowi ukryte założenie I widu psychospołecznych teoriach osobowości Procesy socjalizacji w sposób nieunikniony wiążą się z konfliktem między zaspokojeniem potrzeb jednostki i potrzeb grupy. Ziller (1964) spróbował opisać ten konflikt używając terminów wprowadzonych przez Eriksona (1959): tożsamości jednostki (ego ideritiiy) i tożsamości grupy iptmf ideniiiy).

Większość teorii osobowości zakłada w tej lub innej formie, że dzieci doświadczają okresu zależnej identyfikacji ze swoimi rodzicami. W tym stadium rozwoju dziecko ulega zewnętrznej kontroli prawie w takim stopniu, że brak rozróżni® rodzic-<ja>.

Drugie stadium rozwoju przedstawia się jako niezależność lub <negatyuna niezależność;*. Widać objawy wzrostu woli <ja>, oporu wobec rodzicielskiej kontroli.

Poleganie wyłącznie na zewnętrznych sygnałach przy kontroli zachowania okazuje się nierealne, gdy życiowa przestrzeń dziecka rozszerza się na tyle. ze zawiera ludzi innych niż rodzice, a także sytuację samotności. Wraz z rozszerzeniem się pola społecznego absolutystyczne reguły, ustalone w kontakcie z pewną jednostką, okazują się zbyt sztywne, aby były efektywne w wielu różnych sytuacjach; np. zachowania akceptowane przez rodziców mogą nie być akceptowane przez nauczycieli lub rówieśników.

Zanikanie wyłączności kontaktu z rodzicami wymaga i z konieczności przyczynia się do powstania bardziej wyróżniającego się pojęcia <ja>. W tym stadium rozwoju informacja na temat konsekwencji własnego zachow ania jest adresowana wytącait i bezpośrednio do jednostki, a nie do <kompleksu rodzic-dziecko>. Wychodząc I zdanego okresu rozwoju, dziecko zaczyna odróżniać się od innych członków grupy, rozpoznawane przez innych członków grupy i pozwala innym na