DSC00793

śd. Ważną drogą infiltracji tendencji sentymentalnych w dramacie było też ^!— przypadające na przełom lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych — kształtowanie I się nowego typu opery, wprowadzającej na scenę postacie z niższych warstw społecznych (Zośka albo\ Wiejskie zaloty Szymańskiego, Bednarz w adaptacji Baudouina) oraz rozbijającej tradycyjne kanony budowy utworu scenicznego.

Następnym skupieniem twórczości sentymentalnej były „Zabawy Przyjemne i_ Pożyteczne". Obok autorów reprezentujących orientację klasycystyczną publikowali tam bowiem poeci, których wiersze wyraźnie odbiegały od wzorców wysokiej retoryki; Urban Szo-1 stowicz, Józef Koblański to postacie różniące się za- I równo swoją pozycją, jak i upodobaniami literackimi od związanej z królem grupy poetów walczących piórem o reformę polityczną i kulturalną kraju. W tym samym czasie zainteresowanie motywami i problematyką sentymentalizmu w jego wersji Gessnerowskiej wystąpiło m.in. u Naruszewicza (adaptacja sielanek Gessnera), który wszakże dokonał swoistego uklasycznienie poety szwajcarskiego, przejmując głównie tematyczną osnowę 1 raorałłstyczne intencje jego sielanek. Jednocześnie na południowo-wschodnich terenach kraju powstawały publikowane dopiero od r. 1780 sielanki i wiersze liryczne prowincjonalnego poety Franciszka Karpińskiego, w Warszawie zaś tworzył swoje erotyki i wiersze skromny pracownik Biblioteki Załuskich i urzędnik Pałacu Błękitnego, Franciszek Dionizy Kniaźnin.

W latach osiemdziesiątych twórczość sentymentalna zaczęła wyraźnie narastać, z jednej strony — dzięki popularności wydawanych w Warszawie utworów Karpińskiego, z drugiej — da skutek zainteresowania tym nurtem Adama i Izabeli Czartoryskich, a potem

Marii Wirtcmberskiej w Puławach, które stały się ośrodkiem skupiającym poetów takich, jak Kniażnin, Józef Szymanowski, Ignacy Bykowski, Józef Koblański, Julian Ursyn Niemcewicz. Bardzo ważnym terenem przejawiania się konstytutywnych cech sentymentalizmu pozostały nadal dramat i opera, szczególnie zaś adaptatorska twórczość. Wojciecha Bogusławskiego (reprezentatywne są tu utwory: Nędza uszczęśliwiona, 1778; Wieśniaczka• u dworu, 1783; Taczka occiarza, 1790; Henryk VI na łowach, 1792; Krakowiacy i Górale, 1793), dramatyczne utwory Karpińskiego (komedia Czynsz, tragedia Judyto, królowa Polski\ Kniainina (Troiste wesele, Cyganie, Zosiny, Marynki, Hektor), Niemcewicza (Władysław pod Warną) oraz wykorzystujące różnorodne inspiracje (min. Metasta-sia) opery, jak Polka Wybickiego.

Problematyka sentymentalizmu wkraczała do literatury polskiej XVm wieku innymi jeszcze torami: nawiązywały do niej dyskusje toczone wokół zagadnień Russowskiego „stanu natury", istotne miejsce zajął tu Michał Dymitr. Krajewski z Podolanką wychowaną W) stanie natury (1784); założenia sentymentalne przyjmowali również pisarze związani z radykalnymi ugrupowaniami politycznymi lat dziewięćdziesiątych: Jakub Jasiński, Franciszek Salezy Jezierski, a także Stanisław Staszic. Liczne przekłady europejskiej powieści sentymentalnej ukazujące się u nas po 1780 roku ** przygotowały grunt dla powstania w XIX wieku romansu sentymentalnego, reprezentowanego przez utwory Marii Wirtemberskiej, Józefa Lipińskiego, Ludwika Kropińsldego, Feliksa Bernatowicza, Cypriana Godebskiego. Autorami uprawiającymi poezję sentymentalną tego okresu byli Andrzej I Kazimierz Brodzińscy, w dużym stopniu również Jan Paweł Woronicz. W dramacie tendencje osiemnastowieczne konty-