DSC00847

mantyzmu. W stosunku do poprzedzających go i towa-rzyssących mu zjawisk znacznie rozszerzył on tereny za. jnieresowah i penetracji literatury oraz zasoby form literackich będących do dyspozycji twórców. W szczególności spowodował całkowite przewartościowanie nearo kłasycystycznego decorum i uczynił stosownym mówienie o sprawach publicznych i dramatycznych w sposób prosty, zaś o sprawach jednostkowych i do* maniach subiektywnych — także wzniosłe, patetycz* nie. Obok ukształtowanego przez poezję klasycystycz-ną modelu człowieka myślącego w kategoriach kul* tury, porządku i ładu społecznego usytuował wzorzec człowieka wsparty na koncepcji stanu naturalne* go. Wprowadził jednocześnie do literatury charakterystyczną niekonsekwencję i niejednolitości wynikające z — sygnalizowanych na wstępie — rozbieżności tkwiących w samych założeniach filozoficznych. Niekonsekwencje te odbiły się zarówno w estety cznolite-rackiej problematyce prądu, jak i we właściwościach określonej przezeń twórczości, zróżnicowanej w swych podstawowych wyznacznikach. Zróżnicowanej, ale i ograniczonej w swych horyzontach i aspiracjach, jednoznacznej w preferowanej wizji świata i człowieka. Ta właśnie jednoznaczność i jednokierunkowość propozycji sentymentalnej sprawiła, że wytworzone przez nią wzorce literackie i ogółnoknłturowe ulegały szyb- I rnj koawencjonalizacji, przekształcając się w ponad- I czasowe stereotypy, na długo zakorzenione w świadomości społecznej.

Funkcjonowanie takich stereotypów nie sprzyjało sttływiśde podjętym przez romantyzm nowym próbom literackiej penetracji rzeczywistości; mimo to jednak modna się było na doświadczenia sentymentalizmu po-yuifwafe w polemikach s przeciwstawiającymi się romantyzmowi orientacjami literackim?. Jakkolwiek bo-

2M

■wiem sentymentalizm w zasadzie bezkonfliktowo współistniał z klasycyzmem dzięki swoistemu podziałowi ról 1 kompetencji, łatwo było przynajmniej niektóre jego założenia skierować przeciw klasycystycz-nym koncepcjom, wykazując ograniczoność i niekompetencję tych ostatnich w wielu zasadniczych dziedzinach. Tak więc w walce z klasycyzmem mogli r<' mantycy wykorzystywać sentymentalizm jako argument, natomiast tworzenie własnego programu musiało nastąpić w drodze przełamywania i prze wartości-wania tradycji klasycystycznej ora2 sentymentalne). Literatura sentymentalna stała się dla romantyzmu n równo poprzedniczką i rewelatorką w wieki dziedz-nach literackiej działalności, jak f zakrzepłym schematem,, który trzeba było odrzucić, aby ukształtować nową wizję zadań twórczości i służących ha środków poetyckich. Ta właśnie amUwalentność historycznej roli sentymentalizmu jest jedną z jego na^ardzie : charakterystycznych właściwości.