DSC01105 (5)

1*3 Maria Indyk

dawcy i odbiorcy? W rozważaniach M. R. Mayenowej ¹¹ nigdzie ta & atia nie jest wyjaśniona do końca, ale takie rozumienie „uspójnia wynika z prawideł logicznego wnioskowania, o ile termin nie zna dwu różnych znaczeń.

Wniosek taki jest jednak nie do przyjęcia, ponieważ nie elimin tych samych trudności, które wystąpiły jut przy definicji wąski Wprawdzie w. jwyniku uzupełnień i przeformułowań można' z te dialogowego zrobić opowiadanie, wyeliminować przytoczenia w niezależnej na^rzecz mowy zależnej, rozwinąć j>rzenośnie, uzupełnię Informacyjne. upomdkowaćmowe wewnętrzny itp., ale w dalszym Jo gu nie rozwiązany zostaje problem występowania dwóch równych H5w,zarówno w ramie meta tekstowej, jak i w każdym innym przypa sąsiadowania ze sobą informacji me ta tekstowej i informacji dotyczą! śwista przedmiotowego.

# Kolejną wątpliwość przy takim rozumieniu sensu terminu „uspó, nie tekstu” budzi spraw* powiązanie mechanizmów, które wystę, w tekście w funkcji spajania) oraz kryteriów budujących spójność Otóż, ażeby słowo ,,spójn_QŚćIL_w połączeniach _>Ttckst spójny** i „mi niziny spójności^-miaio-to samo znaczenie, należałoby założyć, że tCha niżmy scalające w tekście dadzą się podzielić na trzy grupy od po dające trzem kryteriom .tworzącym tekst spójny, tj. na pod po rządka ne kryterium a) jedności nadawcy, b) jedności odbiorcy, c) jedno! matu. 1 chociaż niewątpiiwie~meicfore z nich można wpisać do ktdn| 'x tych rubryk (dużo częściej zresztą do każdej z nich), to są i takie,* których zabiegu takiego wykonać nie można, ponieważ funkcja takich mechanizmów często przekracza to, co byłoby niezbędne, i wystarczające do budowy owych trzech jedności, a więc jest dużo sza lub też się z nimi nie pokrywa. Ponadto nie istnieją przecież w ście dialogowym, np. w dramacie, żadne mechanizmy, które czy to b<j pośrednio, czy pośrednio nakazywałyby w jakiś jeden obligatoryjny i sób scalić ten tekst tak, by ów dramat stał się tekstem opowiadają z jednej perspektywy nadawczej, tzn. zawierającym wszystkie p czenia wyłącznie w mowie zależnej. Jakiekolwiek próby ujednoli nadawcy i odbiorcy poprzez uporządkowanie i przeformulowanie t byłyby całkowicie dowolne i wręcz absurdalne w swej sztuczności, mówiąc o tym, że zupełnie nieistotne dla zrozumienia tekstu. Km tekst można w różny sposób porządkować i przeforroulowywać, ale"!?

^u W artykule tym odwołuję tlą do poglądów M. R. Mayenowej na spójności tekstów wyrażonych w następujących pracach: Spójność tskstu a odbiorcy, (w zbioru:] O spójności tekstu; Teoria tekstu a tradycyjne sagę poetyki, (w zbiorze:) Tekst "i język. Problemy semantyczne, Wrocław 1974; wie; inwentarz pytań teorii tekstu, {w zbiorze:} Semantyka tekstu i języka; Tj tekstu a tradycyjne pojęcia poetyki ‘oraz przede wszystkim Poetyka teorett głównie w rozdz. V: .Struktura tekstu".

czynności nie będą wsparte na instrukcjach, które znajdują się w.tg? tekście, lub też wyjdą poza te instrukcje, to wynikiem będzie po tu tekst nowy, pochodny od pierwszego, ale z nim nietotsamy. Opo-' dramatu nikt nie nazwie dramatem. Tym samym zaaada~jśd*

*i nadawcy, odbiorcy i tematu nie ma oparcia w samym tekście, -jego zawartości, jest niezależna od istniejących w nim mechanizmów fojności i prowadzi do dowolności w traktowaniu tekstu. Oznacza to wwnież, te mamy do czynienia z różnicą znaczeniową terminu „spójny" jzwrotach „tekst spójny" i „mechanizmy spójności", przy czym w tym [fiiigim wypadku znaczenie jest szersze i dotyczy wszelkiej łączności fćńantycznej w ogóle.

’Na to, te znaczenie to jest szersze, wskazuje zresztą uiywsnie wykonie przez Mayenową takich nazw, jak mechanizmy spójności 1 me-jSanizray scalające, instrukcje spójności i instrukcje scalania. W tych Stawieniach więc spójność i scalanie znaczą to samo, różnicę próbuje rka wprowadzać używając tych dwóch słów dopiero w odniesienia fcałych tekstów, twierdząc, te pojęcie całości jest szersze od spójnośd -1 istnienie całości tekstowej," sygnalizowanej jako całość, nie jest i ©znaczne z istnieniem całości spójnej"^u). A więc to samo słowo óżnych zestawieniach posiada różne znaczenia.

<Klasyfikacja tekstów oparta na szerszej z dwóch podawanych przez Kayenową definicji spójności tełętugest nie tyDco nieprecyzyjna, ale nęcz uzależniona od byle widzimisię -dowolnego czytelnika czy alueha-j<2t To odbiorca. pcumLeż^rzez-aktr-własnego arbitralnego wyboru orzt^ jl'0 spójności tekstu, opierając się'na własnej kompetencji -czy-nfe-fimpetenćji odbiorczej. Każdy odbiorca ma prawo decydować po swo-m. Nie ma bowiem precyzyjnych_kryterió w, uniezależnionych oddo-j woli i wiedzy odbiorcy, nie ma żadnego arbitra (bo nie ma kryteriów^ .tfTctórych mógłby się~on oprzeć), który miałby prawo orzekać^ czy jjnerdzenie odbiorcy Jest słuszne. JZawsże istnieje możliwość, że nazwali tekstu niespójnym wynika z braku odpowiednich kwalifikacji od-fjscy, głównie nieposiadania przez niego dostatecznej wiedzy do wU-jwego scalenia tekstu, zarówno w sensie nieznajomości określonego T>u faktów, jak i konwencji ich opisu. Ow pełny relatywizm jest wy* iem tego, że nie instrukcje scalające ani nawet określony poziom na* tia tekstu gwymi instrukcjami decydują o spójności tekstu, aie lędnie niezależne od ich istnienia i na niczym w tekście nie oparte ria jedności tematycznej i nadawczo-odbiorczej.

^Dowolność orzekania o spójności tekstu wzmocniona jest dodatkowo twierdzenie, że tekst "niespójny na poziomie prymarnym da się Ijnić na poziomie znaczeń sekundarnych. Terminy te definiowana śą ‘pująco: „Jeśli dla odtworzenia sekundarnych znacześnńusiay wyjść

Ma jenowa, TeOric tekstu a tradycyjne pojęcie poetyki, t. <37.