DSC01417 (4)

przypominanie sobie.’ Już jednak w r. 389 pojawia ¹k¹ w dialogu O nauczycielu ostateczna forma oryginalnej augustyńskiej teorii reminiscencji odbiegająca daleko od koncepcji platońskiej. Jak wynika z braku jakiejkolwiek korekty w Retractationes, Augustyn do końca życia konsekwentnie uznawał ją za słuszną.

W stosunku do platońskiej reminiscencji innowacja Augustyno polega, najogólniej rzecz biorąc, na tym. że przedmiotem ..pamięci" czyni on nie przeszłość, lecz ponadczasowe prawdy w wcina. Słuszno więc jest twierdzenie, że pewne prawdy dusza znajduje w ■ornej sobie, błędem byłoby jednak pojmować to znajdowanie prawd w duszy Jako przypominanie aobie, podobne do przypora!¹ nanla dawniej zdobytego poznania. Naprawdę — twierdzi iw. Augustyn — „przypominanie" jest „pamięcią teraźniejszości".¹ Toteż w terminologii augustyńskiej, o ile nie odnosi się ona do umiejętności nabywanych drogą poznania zmysłowego, między słowami „uczyć się", „przypominać sobie" i „myśleć" nie ma po prostu śudnoj różnicy. Jest to możliwe dlatego, że prawda, przedmiot czynności „uczenia się", „przypominania sobie", „myślenia", Jest zawsze w naszym zasięgu dzięki Mistrzowi wewnętrznemu, który Ją nam wykłada; musimy tylko zwrócić uwagę na treść Jego pouczeń.¹

Na czym polega działalność Mistrza wewnętrznego — Chrystusa, wyjaśni następna nota. Tymczasem warto jeszcze uprzytomnić aobie, że jeżeli nawet Augustyn w pierwszych latach po nawróceniu łączył z platońską teorią reminiscencji platońską teorię preegzystencji duszy,¹ a później nigdy nie odrzucił zdecydowanie. Jako na pewno fałszywej, preegzystencji,¹ to jednak w ostatecznej twojej koncepcji teoriopoznawczej możliwości tej w ogóle nie brał pod uwagę. Ontologiczną podbudowę dla tej koncepcji dała ma iluminacja, wobec której platońskie przed istnienie okazało stę zbędne.

Jeśli idzie o stosunek augustyńskiej reminiscencji do inne-Izmu. czyli poglądu, że Bóg stwarzając człowieka zamknął w duszy Jego nie wiedzę całkiem uformowaną, lecz idee. zasady pierwsze.

SU

1

   O wielkości dutsy M: „Twoim zdaniem (mówi Augustyn do Ewo-dtuua) dum nie przyniosła te sobą ładnych umiejętności. Ja zaś sądzę¹ te przyniosła ze sobą wszystko, co umie. Tak zwana nauka Jest to, Jak sądzę. Jedynie slątsnte pamięcią wstecz, czyli przypominanie sobie.² ■ znów w Retractationes 1. I, I Augustyn prostuje to zdanie.

•    Por. Episc. t. 1: „VMend«st esc non nos temper pmetereinttteai ■zewieU—, aed plerumąue nsznitm.¹

2

•    Por. R. GUson. da. cyt. M.

•    Tamto 95.

•    Por. O wolnej woli l, M as.: aplet, mi (do Hieronima).