DSC01591

z twórczości późniejszej, które kontynuują poprzednie zainteresowania i rozwiązania poetyckie bądź syntetyzują wcześniejsze doświadczenia w procesie ewolucji artystycznej.

Przedstawionych poetów można ponadto traktować jako pokolenie ze względu na wspólnotę metrykalną (urodzeni między rokiem 1943 a 1949 — wyjątkiem jest Z. Jaskuła) oraz wspólnotę debiutu (koniec lat sześćdziesiątych i początek siedemdziesiątych). Na wspólne przeżycia pokoleniowe składają się wydarzenia marca 1968 i grudnia 1970, dominujące lektury (E. Fromm: Ucieczka od wolności, K. R. Popper: Utopia i przemoc, Cz. Miłosza wiersze i eseje, tłumaczenia myśli filozoficznej Wschodu — D. T. Suzuki, A. Watts, J. Kapleau) oraz świadomość aktualnej sytuacji estetycznej (Kontekst). Wszystkich łączyła idea nadrzędna — niezgoda na istniejącą rzeczywistość życia i rzeczywistość sztuki. Ich zamierzenia artystyczne zdążały w kierunku autentyczności literatury, którą różnie rozumieli: jedni — jako włączenie się w rytm wydarzeń społecznych, politycznych i kulturowych, drudzy — jako całościowe widzenie człowieka w świecie i nasemantyzowanie wyborów estetycznych, inni — jako rejestrację zdarzeń. Poeci Nowej Fali atakowali przedstawicieli wcześniejszych kierunków literackich. Ataki były skierowane przede wszystkim na poezję Orientacji. Odrzucali jej model literatury, rozumianej jako „jedna z definicji sposobu istnienia rzeczywistości ludzkiej”. Dla nich natomiast literatura była wypowiedzią wtórną wobec rzeczywistości i światopoglądu²⁹. Pomimo podobnych deklaracji pokolenie stworzyło różny od dotychczasowego wzorzec wypowiedzi poetyckiej, dokonując przełomu literackiego przez zakwestionowanie dotąd obowiązującej normy swoistości poezji i zrelatywizo-wanie pojęcia autonomii literatury³⁰.

Z punktu widzenia działalności grup, przełom zapoczątkowała grupa Teraz. Złożyły się nań: 1) niezadowolenie społeczne (marzec 1968, grudzień 1970); 2) negacja zastanej rzeczywistości i jej obrazu w literaturze; 3) negacja modelu poezji Orientacji; 4) nie w pełni uświadomiona negacja norm estetycznych; 5) nurt przemian w humanistyce (od semiotyki do hermeneutyki). Jest to więc pewien kompleks uwarunkowań, których nie można ograniczyć konkretną datą ani też zredukować do jednego rodzaju wydarzeń. Wszystkie razem stworzyły nowe zjawisko literackie. Dlatego nazwa „Nowa Fala” wydaje się lepiej oddawać jego złożoność i przełomowość niż „pokolenie 68” lub „pokolenie 70”.

* Por. A. K. Waśkiewicz: Formy obecności..., s. 94—95.

1 Por. E. Balcerzan: Przez znaki. Granice autonomii sztuki poetyckiej. Na marginesie polskiej poezji współczesnej. Poznań 1972 — na temat granic autonomii i specyfiki literatury.

___BI_B_