DSC01766 (4)

33

33

pusta!); raz bohaterowie mówią, innym razem śpiewają (Ba/); raz akcja toczy się w dobrze nam znanej codzien. ności. a potem postaciom śnią się różne dziwne rzeczy, świat duchowy pojawia się jako widzialny.

Dramat romantyczny - gatunek dramatyczny ukształtowany w dobie romantyzmu w opozycji do reguł dramaturgii klasycystycznej, w nawiązaniu do doświadczeń teatru szekspirowskiego (szekspiryzm) i hiszpańskiego oraz różnorodnych form melodramatu. Twórcy tego gatunku, między innymi A. Mickiewicz (Dziady), Z. Krasiński (Nie-Bos/ca komedia), odrzucili w swoich dokonaniach regułę trzech jedności, wprowadzili fabułę dramatyczną o luźnej kompozycji, dającą znaczną swobodę w operowaniu poszczególnymi epizodami, swobodnie łączyli elementy dramatyczne z epickimi i poetyckimi, monumentalne sceny zbiorowe z kameralnymi fragmentami lirycznymi, splatali wątki realistyczne z fantastycznymi, tragizm z komizmem, patos z groteską. Znamienne dla dramatu romantycznego było współdziałanie w jednym utworze różnorodnych technik dramaturgicznych, zasad gatunkowych, koncepcji stylistycznych. Nieliczenie się z koniecznościami technicznymi i konwencjami widowiska teatralnego czyniło z wielu utworów tego gatunku dramaty niesceniczne. Synkrcty-czny charakter dramatu romantycznego pozwalał na prezentację konfliktów światopoglądowych, sprzecznych dążeń i motywacji; dominujący w nim typ kompozycji otwartej stanowił wykładnik takiej wizji świata, w której dysonans jest istotniejszy niż harmonia, napięcie góruje nad równowagą, a wieloznaczność zjawisk i sytuacji rodzi nieustanne problemy, uniemożliwiające zarazem ich rozstrzygnięcie.

Mickiewiczowi było jeszcze mało tego, że stworzył dramat niesceniczny; uzupełnił go najczystszą wierszo* waną epiką. Utwory zebrane w Ustępie są dziennikiem podróży, w którym przymusowy turysta (zesłaniec) notuje swe spostrzeżenia dotyczące egzotycznych pejzaży, ludów i ich obyczajów. Przyjęta formuła ujawnia swą dziennik przewrotność, gdy zastanowić się, co jest przedmiotem przymusowej opisu. Stolica rosyjskiego imperium, które decydowało P^odr6iy w znacznej mierze o losach Europy, przedstawiona jest jako fenomen obcej kultury, widziany oczami Europejczyka. Mickiewicz nie zostawia na caracie suchej nitki.

Jego krytyka jest patetyczna, miażdżąca, a zarazem sarkastyczna, czyniona z pozycji wyższości cywilizacyjnej.

Droga do Rosji

Zesłaniec gna kibitką przez ośnieżone bezmiary i czyni znaczące spostrzeżenia:

Ziemia tak pusta, tak niezaludniona,

Jak gdyby wczora wieczorem stworzona.

Kraina pusta, biała i otwarta    zagadkowość

Jak zgotowana do pisania karta.    ^RosJ^l'. ?^a

do zapisania

1 dalej zastanawia się, kto ją zapisze - Bóg czy może Szatan? Mieszkańcy imperium są również narodem nie-gotowym, pustka spojrzenia świadczy o tym, że charakter Rosjan jeszcze nie jest określony ; wszystko jest możliwe i zwycięstwo Dobra lub Zła.

Przedmieścia stolicy i

Podróżnika uderza bezład i mieszanina stylów architektonicznych. Pałace i domy robią na nim wrażenie ogro-