DSC02131 (4)

XXXVI SWKY U Ol NI /I, „HUŚTANA 1IZOLDY"

ikim legenda miałaby przedostać się do Walii, łącząc się po drodze / sukami irlandzkimi, po czym bardowie walijscy lub bretońscy (na ten lemat równie/ toczy się zażarty spór) mieliby rozpowszechnić m na kontynencie, gdzie następnie wzbogaciła się o wątki dworni i rycerskie Teoria ta, mniej więcej od lut siedemdziesiątych XX wieku, ustępuje pola powracającej do łask hipotezie komwa-lijskicgo |HłcluHt;ema legendy Ma swych (niezbyt co prawda licznych) wyznameów wreszcie i egzotyczna teoria o orientalnym pochodzeniu l>uhma Bez względu jednak na to, gdzie legenda się narodziła, wpływy wszystkich wspomnianych obszarów kulturowych wycisnęły na mej swoje piętno. Warto więc przyjrzeć się t bliska każdemu z tych regionów i pokrótce streścić wątki, w których dopatrywano się pokrewieństwa z historią I ristana i Izoldy,

Szkocja /c S/kocją, •! ściślej z ludem Piktów, wiąże się imię bohatera legendy przyjęto, ic zawdzięcza je on niejukiemu Dru-stowi (Jtum „dąb") synowi lalorca, królowi Piktów, panującemu w połnocnci Szkocji ok. 780 roku. Imiona Drust i Talorc, a takie ich derywaty Drustun i Talorcun, pojawiają się kilkakrotnie jako imiona królewskie w kronikach piktyjskich. Przejście od historycznego władcy do legendarnego Tristana miałyby potwierdzać Źródła wiltjskic (Tristan występuje w nich jako Dryslan mah Tulim tK czyh ,;.ui Tałłwcha", a jako że patronim ten nie pojawia się w /adne; / francuskich wersji 7Yisiuna, miałby to więc być odpowiednik Dnotana syna Talorca), a także pewien epizod po-Cbodiący. irlandzkiej legendy, należącej do tzw, cyklu ulstcrskic-go, zatytułowanej Ajl,»i\ „k> Emcr (Tochman¹ Emil¹)¹. Epizod ten (w ną)wczcśmcj>/ci formie datowany na VIII wiek, przy czym lonna uchowana pochodzi / połowy XII wieku) zdradzu pewne podobieństwo do wątku Morholta (irlandzkiego wojownika, przy bywaj,jeegn do Kofnwatii po daninę patrz s. 3) z powieści (rulonowych oto? po przybyciu na jedną z wysp na Hebrydach,

¹ TJP. Cross, CH Slov¹r, inrlnir Irtoh Tulv,\, New York 1936 (wyd popi. 1969) bptiod m nw występuj¹ w książce M. II onucy, Zo dtwwiąUi Ai/,/ Kstfjto l¹pmd trkmtłtkuh, ICftków (996.

Cuchulainn (bohater sagi) dowiaduje się, że córka króla ma zostać oddana trzem Fomorianom, morskim rozbójnikom. Pokonuje każdego z nich kolejno w pojedynku, zostaje jednak ranny, a królewna przewiązuje jego ranę kawałkiem swojej szaty. Kiedy inni goście króla przypisują sobie zwycięstwo, dziewczyna każe przygotować dla wszystkich kąpiel, po czym rozpoznaje bohatera. Choć jest to wariant dość rozpowszechnionego motywu, zwanego „wątkiem Andromedy", to jego związki z epizodem Morholta i pokonaniem smoka w Irlandii są wyraźne — bohater przybywający do królestwa w chwili, gdy król musi złożyć daninę, odniesiona rana, znak rozpoznawczy po walce (ucięty język smoka miałby być przejęty z folkloru bretońskiego), rozpoznanie w kąpieli. Istotne jest jednak przede wszystkim to, że bohaterowi towarzyszy niejaki Drust (Tristan) i że epizod ten uznany został za interpolację; a jako że Drust jest jedynym z towarzyszy Cuchulainna, który nie występuje nigdzie indziej w cyklu ulsterskim, można z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że to on właśnie był oryginalnym bohaterem tej historii, zastąpionym przez Cuchulainna w chwili adaptowania epizodu do Zalotów do Emer. Więc być może jest to zapożyczenie z jakiejś nieznanej nam, wczesnej wersji Tristana?

m

gdzie mowa za chwilę. ). z którym utożsamio-ojczystą Trista-

Zbyt wątła to jednak, wydaje się, podstawa, by uznać hipotetyczną legendę Drusta-Smokobójcy za punkt wyjścia historii Tristana i Izoldy, jak to uczynili niektórzy historycy². Ponadto imię Drystan, jak zauważa OJ. Padel\ istnieje również poza Szkocją, a najwcześniejsze pisemne świadectwo jego występowania pochodzi nie ze Szkocji, a z Konwalii, o czym Co więcej, szkockie Lothian (patrz mapka no Lonię (Leon, Locnois, Lyonesse), czyli ziemię oj na, nigdy nie należało do państwa Piktów

rish

end.

1

J. Carney {The Irish Atfinities oj Literaturę and His tory, Dublin 19551 i $ A Study in Sounes, Evturston 1969).