DSC02150

koniecznym złem, po wyczerpaniu innych środków bogacenia Języka to pogląd często spotykany później w okresie pseudo klasycyzmu. \j chowskiego da się tłumaczyć jako reakcja na nieudolne słowotwórstwo _r ° maitych „odnowicieli" języka. Szczególnie ostry, polemiczny charakter ją jego uwagi w pisemku pod tytułem Zakics nad. zaciekami wszechnicy krok, ■Leskiej, które jest satyrą na neologizmy profesorów akademii krakowskiej Przy bylskiego, "Trzcińskiego i Fiałkowskiego. Autorzy (broszura została na pisana wspólnie z Siarczyńskim) nazywają je „dzikimi wyrazami” i dodaja że „napychanie się” nimi jest „szpetne i naganne”. Rzecz wywołała polemikę, obfitującą w momenty komiczne.¹⁶

Zestawienie podanych wyżej poglądów Kopczyńskiego z poglądami jego współczesnych przekonuje o dużycb między nimi zbieżnośdach. Wspólne jest uzależnianie neologizmów od koniecznej potrzeby, żądanie. żebv były powszechnie zrozumiałe, tworzone według analogii i eufonii. Wspólne jest wskazanie na zwyczaj językowy. Jak się okazuje, były to po prostu sądy obiegowe, charaktery"styczne dla tych wszystkich, który m leżała na sercu sprawa odnowienia języka narodowego.

b) Porównanie z francuską teorią neologizmu

Nasuwa się pytanie, w jakiej mierze oświeceniowa teoria neologizmu zależ\^r od specyficznych, polskich warunków" polityczno-kulturalnych. a w jakiej jest mniej lub więcej mechanicznym przejęciem obcych poglądów. Ażeby to zbadać, należy porównać polski materiał z wypowiedziami na ten temat znaj dującymi się w gramatykach i stylistykach, przede wszystkim francuskich, z XVH i >sTVTII w., chociaż powinno się sięgnąć i do teoretyków języ ka w starożytności, a także do nowożytnej angielskiej literatury" naukowej, np. do Johnsona.¹⁷

Tak szerokie opracowanie tła porównawczego przerasta jednak możliwości tego studium, z konieczności ograniczę się do omówienia związków, jakie zachodzą między polską teorią neologizmu w Oświeceniu a francuską w XVII i XVIII wieku. Z dawniejszej uwzględnię tylko Horacego i Kw i n ty liana, ponieważ powołuje się na nich Kopczyński (Horacy patronuje również teoretykom francuskim). W rozważaniach porównawczych

¹⁶ J. Przybylski odpowiedział poematem pt. Heattloumastix czyli bicz na siebie samego (Kraków 1 789), na to znów O m ochowski wystąpił z repliką pt. Urywek bicza kręconego ■u: tCrakowic (Warszawa 1 789); por. też pisemka: [A n o n i m]. Uwagi z przyczyny Zaktisu nad Zaczeka mi V\'szcchnicy birtikawskiej, Kraków 1 789; M. Fiałkowski, O gentjtiszu, guście, nj-muwir t tłumaczeniu, Kraków 1790 i in_

¹⁷ O wpływie angielskiej teorii języka na Śniadeckiego pisze I. Chrzanowski: Konserwatyzm iezyketwy fana Śniculeckte^tt, [w książce zbiór. 1 Symbnlae e-rammaŁim^ xn fcwaoreffl /aaasg