DSC02431

praw rządzących zmianą społeczną, ale określonych r^ąjo^w aktywności pod* mowanych w socjokulturowym kontekście daneg P wielotorowe* hard i Jean Łenski postrzegąją zmiany społeczne jako zja    ”    .    *

przebiegające w różnych sferach społecznych, z różnym natężeniem i w rozmaitych kierunkach.

TEORIE

CYKLICZNE

Niektórzy teoretycy zmian społecznych na wielką skalę uważali, że mają one charakter cykliczny. Spengler (1926), na przykład, twierdził, że społeczeństwa, podobnie jak ludzie, rodzą się, rozwijają i umierąją. Taki cykl jest nieuchronny. Początkowy rozwój jest bardzo szybki i później stopniowo słabnie. Społeczeństwo staje się coraz bardziej materialistyczne, w danym przypadku zaczyna chylić się ku upadkowi. Toynbee (1946) zaś uważał, że społeczeństwa mogą się uczyć, opierając się na doświadczeniach historii. Upadek społeczeństwa nie jest nieuchronny, ale musi ono podjąć określone działania, aby go powstrzymać. Rozwój cywilizacji stymulują wyzwania ze strony środowiska (warunki geograficzne i klimatyczne) lub działalności ludzkiej (groźba wypowiedzenia wojny przez sąsiednie społeczeństwo). Toynbee sądził, że społeczeństwa najlepiej rozwijają się wówczas, gdy wyzwania te są względnie łagodne albo gdy społeczeństwo podejmuje odpowiednie działania i ustanawia instytucje, które pozwalają stawić im czoło.    ³

Ostatnio pogląd ten zyskał mocne poparcie w pracach Kennedyego (1987) Zwraca on uwagę, że wielkie mocarstwa cechuje skłonność do nadmiernego poszerzania granic za pomocą akcji militarnej, co osłabia ich bazę ekonomiczną. Zubożenie struktury ekonomicznej zaś prowadzi do ogólnego upadku społeczeństwa. Kennedy uważa, że współczesnym przykładem takiego społeczeństwa są Stany Zjednoczone.

TEORIA

FUNKCJONALISTYCZNA

__ Parsons (1937) postrzega społeczeństwo jako system wzajemnych powiązań i zależności. System ten dąży do równowagi. Zmiany zachodzą wtedy, gdy ta równowaga zostanie zachwiana; system jest wówczas zmuszony do przywrócenia swojej równowagi. Społeczeństwa są konserwatywne i opierają się zmianom społecznym, które zakłócają ich względnie sprawne funkcjonowanie.

Zmiany społeczne wywoływane są przez czynniki zewnętrzne (takie jak wojna) albo wewnętrzne (takie jak recesja). Społeczeństwo dostosowuje się do tych zmian i ustanawia nową równowagę. Z tego punktu widzenia zmiana prowadzi również do stabilizacji systemu.

ZRÓŻNICOWANIE I INTEGRACJA

Zmiana ujmowana jest tu z perspektywy ewolucyjnej. S^ote«eńsjwaiw-

irijają się w procesie różnicowania, czyli tworzenia różnych msWMm ctórych celem jest rozwiązywanie problemów^Co"Jj^_Zeństwo prSywa 2y]j względnej koordynacji działania tych instytucji . P