DSC02527 (5)

5.4. Majątek obrotowy 195

przerobu. Stopień efektywności ekonomicznej wykorzystania materiałów mierzy się gtównie przez zastosowanie rachunku produktywności, który polega na porównaniu nakładów materiałowych z efektami produkcyjnymi. Wskaźniki oparte na tej relacji noszą nazwę mierników materiałochłonności. Wyróżnia się:

1.    Materiałochłonność całkowitą produkcji, rozumianą jako relacja wartości zużytych materiałów do ogólnych rozmiarów produkcji przedsiębiorstwa w danym okresie.

2.    Materiałochłonność jednostkową, która stanowi wielkość nakładów materiałowych niezbędnych do wytworzenia jednostki wyrobu o danych parametrach jakościowych.

W ocenie wyników całego przedsiębiorstwa stosuje się wskaźnik zbliżony do materiałochłonności całkowitej pod nazwą kwoty materiałowej, który ustala się jako relacje kosztów materiałowych do wartości sprzedaży [Wesołowski 2001, s. 57]. Prezentuje się ten wskaźnik jako miernik zarówno efektywności wykorzystania materiałów, jak i skutków racjonalizacji zakupów. Podkreśla to fakt, że materiałochłonność produkcji w przedsiębiorstwie jest obecnie kształtowana nie tylko tradycyjnie, jako efekt wewnętrznych przedsięwzięć techniczno-organizacyjnych i ekonomicznych, ale i jako skutek przedsiębiorczych i optymalizacyjnych działań w obszarze zakupu. W zależności od celów badawczo-analitycznych i specyfiki działalności gospodarczej stosuje się całą gamę syntetycznych i szczegółowych mierników materiałochłonności, różniących się sposobem ujęcia i pomiaru nakładów i bazą ich odniesienia (przegląd mierników materiałochłonności i ich zastosowań można znaleźć w pozycjach [Brigham 1996, s. 82-92; Skowronek 1982, s. 120-131]). Badanie materiałochłonności służy wykryciu możliwości obniżki zużycia (rezerw) oraz wskazaniu przedsięwzięć techniczno-organizacyjnych, przyczyniających się do minimalizacji nakładów materiałowych.

Analiza konkurencyjności wyrobów wymaga ustalenia kompleksowej materiałochłonności w przedsiębiorstwie, obejmującej nakłady materiałowe i energetyczne nie tylko na produkcję, ale również ponoszone w okresie eksploatacji wyrobu, w relacji do uzyskiwanych efektów użytkowych. Nowym sposobem oceny materiałochłonności wyrobu, uwzględniającym aspekt strategiczny i ekologiczny, są kompleksowe wskaźniki zużycia energii [Stempin 1989, s. 76-82].

Podstawą ekonomiki wykorzystania materiałów jest minimalizacja nakładów materiałowych i energetycznych w fazie produkcji i eksploatacji wyrobu w przeliczeniu na jednostkę efektu użytkowego. Badanie materiałochłonności powinno umożliwić wskazanie przedsięwzięć techniczno-organizacyjnych służących realizacji tej zasady. Do głównych czynników obniżenia materiałochłonności wyrobu zalicza się:

1)    postęp konstrukcyjny,

2)    normalizację i unifikację,

3)    postęp technologiczny,

4)    dobór materiałów.