KATEDRA TECHNIK WYTWARZANIA
I AUTOMATYZACJI
INSTRUKCJA DO ĆWICZEC
LABORATORYJNYCH
Przedmiot : Nr ćwiczenia : 3
OBRÓBKA SKRAWANIEM I NARZ
DZIA
Temat: Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn
Toczenie cz. II
1. Cel ćwiczenia
Celem ćwiczenia jest zapoznanie studenta z parametrami technologicznymi w procesie toczenia oraz
ich wpływem na chropowatość powierzchni przedmiotu obrabianego oraz postać wióra.
2. Wyposażenie stanowiska
- Tokarka konwencjonalna
- Przedmiot obrabiany  wałek stalowy
- Narzędzie tokarskie  nóż tokarski składany z płytka skrawającą dedykowana do obróbki
wykończeniowej stali
- przyrząd do pomiaru chropowatości przedmiotu obrabianego
- Instrukcja do ćwiczenia
3. Przebieg ćwiczenia
- Zapoznanie siÄ™ z parametrami technologicznymi procesu toczenia
- Zapoznanie siÄ™ z przekrojem warstwy skrawanej
- Wyznaczenie wartości teoretycznej chropowatości powierzchni dla wybranych parametrów
technologicznych
- Przeprowadzenie prób toczenia i porównanie rzeczywistej chropowatości powierzchni z obliczoną,
- Określenie wpływu parametrów technologicznych procesu na postać wióra w procesie toczenia,
- Określenie roli łamacza wióra
- Omówienie procesu toczenia gwintów
Literatura:
- Dudik K., Gorski E.  Poradnik tokarza WNT Warszawa 2000 r.
- Poradnik inżyniera  Obróbka skrawaniem tom I WNT Warszawa 1991 r.
- Poradnik Sandvik Coromant
- Dul  Korzyńska B.  Obróbka skrawaniem i narzędzia OWPR Rzeszów
- Burek J.  Maszyny technologiczne OWPR Rzeszów 2000 r.
- Cichosz P.  Techniki wytwarzania obróbka ubytkowa OWPW Wrocław 2002 r.
Opracował:
Uwagi: Załącznikiem jest instrukcja szczegółowa
1. Parametry technologiczne toczenia
W procesie toczenia przedmiot obrabiany realizuje ruch obrotowy natomiast narzędzie
dosunięte do przedmiotu na określona odległość realizuje ruch posuwowy. Parametry
technologiczne, to parametry opisujące proces obróbki, występujące w nim ruchy oraz
wielkości charakteryzujące ustawienie narzędzia bądz
przedmiotu obrabianego.
Niektóre parametry technologiczne są jednocześnie wielkościami nastawczymi
obrabiarki.
Na rys. 1. Przedstawiono schemat procesu toczenia z zaznaczonymi parametrami
technologicznymi.
Rys. 1. Schemat procesu toczenia
Parametry technologiczne toczenia:
·ð n [obr/min] prÄ™dkość obrotowa wrzeciona
·ð ap [mm] gÅ‚Ä™bokość skrawania
·ð d [mm] Å›rednica przedmiotu obrabianego
·ð ft [mm/min] posuw minutowy narzÄ™dzia
·ð fo [mm/obr] posuw na obrót narzÄ™dzia
·ð vc [m/min] prÄ™dkość skrawania
Zależności pomiędzy parametrami technologicznymi są następujące:
pð ×ð d ×ð n m
éð Å‚ð mm
vc =ð ft =ð fo ×ð néð Å‚ð
Ä™ðmin Å›ð Ä™ðmin Å›ð
1000
ëð ûð ëð ûð
,
2. Przekrój warstwy skrawanej
Proces skrawania charakteryzowany jest również poprzez parametry geometryczne
takie jak grubość warstwy skrawanej h oraz szerokość warstwy skrawanej b.
Parametry te opisują wymiary i kształt warstwy skrawanej.
Elementy geometryczne warstwy skrawanej określane są w przekroju
charakterystycznym warstwy skrawanej, tzn. w przekroju prostopadłym do wektora
prędkości skrawania (rys. 2).
Rys. 2. Przekrój warstwy skrawanej
Pole przekroju warstwy skrawanej równe jest iloczynowi głębokości skrawania ap oraz
posuwu f lub iloczynowi grubości h i szerokości b warstwy skrawanej. Pole przekroju
warstwy skrawanej w procesie toczenia jest stałe. Kształt pola przekroju zależy od
wartoÅ›ci kÄ…ta przystawienia ºr.
3. Chropowatość powierzchni w procesie toczenia.
Chropowatość powierzchni obrobionej po toczeniu można wyznaczyć teoretycznie,
rozpatrując profil powierzchni kształtowanej przez ostrze o określonym promieniu
zaokrąglenia naroża przemieszczającego się o wartość posuwu f przypadającego na
jeden obrót przedmiotu obrabianego. Na rys. 3 przedstawiono sposób wyznaczenia
maksymalnej wysokości profilu chropowatości oraz wpływ posuwu oraz promienia
zaokrąglenia naroża na chropowatość powierzchni w procesie toczenia oraz
Parametr Rt chropowatości wyraża się wzorem:
2
f
Rt =ð reð -ð reð2 -ð [ðmm]ð
4
Lub po uproszczeniu zależność ta przedstawia się następująco:
2
f
Rt =ð ×ð1000 [ðmðm]ð
8 ×ð reð
Rys. 3. Chropowatość powierzchni w procesie toczenia
Rzeczywista wartość chropowatości powierzchni obrobionej po toczeniu jest jednak
uzależniona od wielu czynników, głównie od właściwości plastycznych materiału
obrabianego, drgań układu OUPN, zużycia narzędzia itp. Ich wpływ na chropowatość
powierzchni określa się doświadczalnie.
4. Zastosowanie łamacza wióra w procesie toczenia.
Proces toczenia najczęściej realizowany jest w sposób ciągły, tzn. ostrze zagłębia się
w materiał obrabiany i skrawa bez przerw. W związku z tym bardzo często powstają
podczas obróbki wióra, które mają niekorzystny kształt i stwarzają zagrożenie dla
operatora i obrabiarki, nawijają się na narzędzie i przedmiot obrabiany oraz są trudne
do usuwania ze strefy skrawania i kłopotliwe w transporcie. Do najbardziej
niekorzystnych należą wióry wstęgowe i śrubowe, ciągłe lub splątane.
W związku z tym, dąży się do tego, aby w procesie toczenia występowało zjawisko
łamania lub zwijania wiórów, co znacznie ułatwi ich transport i składowanie oraz
zapewni bezpieczeństwo pracy. Na rys. 4 przedstawiono konstrukcje nakładanych
łamaczy wiórów.
Rys. 4. Nakładane łamacze wiórów: a) stałe, b) nastawne.
W przypadku płytek skrawających, łamacze wiórów są wykonywane na powierzchni
natarcia płytki. A
amacze te, widoczne na rys. 5, kształtowane są w procesie
prasowania płytki i są z nią zintegrowane.
Rys. 5. Ukształtowanie powierzchni natarcia mające na celu zwijanie lub łamanie wióra.
A
amacze wiórów projektowane są dla obróbki określonego rodzaju materiału (np. inne
będą łamacze wiórów do obróbki stali węglowych a inne do obróbki stali
nierdzewnych) oraz do pracy w określonym zakresie parametrów obróbki. Im zakres
ten jest większy tym ostrze jest bardziej uniwersalne. Na rys. 6. Przedstawiono
przykładowe zakresy łamania wiórów dla określonych łamaczy. Po lewej stronie rys. 6
przedstawiono wykres określający zakres pracy łamacza wióra. Oznacza to, że każdy
łamacz wióra dedykowany jest do pracy w ściśle określonych parametrach
technologicznych, czyli głębokości skrawania ap oraz posuwu f, które decydują o
przekroju wióra.
Rys. 6. Przykładowe zakresy pracy wybranych łamaczy wióra.
5. Toczenie gwintów
W procesie toczenia możliwe jest kształtowanie gwintów zewnętrznych oraz
wewnętrznych. W zależności od kształtu części skrawającej narzędzia można toczyć
gwinty metryczne, calowe, trapezowe okrągłe itd. Aby można było realizować toczenie
gwintów muszą być spełnione następujące warunki:
" narzędzie musi mieć kształt bruzdy gwintowej,
" obrabiarka musi posiadać sprzężenie kinematyczne ruchu posuwowego z ruchem
obrotowym,
" posuw narzędzia ma być równy skokowi nacinanego gwintu,
" obróbka gwintu realizowana jest w kilku lub kilkunastu przejściach,
" pole przekroju warstwy skrawanej w każdym przejściu musi być stałe.
W procesie toczenia można kształtować gwinty prawe bądz
lewe, gwinty zewnętrze bądz

wewnętrzne, a ponadto można je wykonywać nożami prawymi lub lewymi. Dlatego też na
rys. 7 przedstawiono kinematyczne odmiany toczenia gwintów.
Rys. 7. Kinematyczne odmiany toczenia gwintów
W związku z tym, że obróbka gwintu przebiega w wielu przejściach, dlatego też warstwa
skrawana może być usuwana na różne sposoby. Na rys. 8 przedstawione są różne sposoby
usuwania naddatku obróbkowego w procesie toczenia gwintów, z czym wiąże się różny
sposób realizacji dosuwu narzędzia. Przy planowaniu procesu toczenia gwintów należy
pamiętać, że pole przekroju warstwy skrawanej w każdym przejściu musi być takie same,
co zapewnia jednakowe warunki obróbki.
Rys. 8. Sposoby podziału naddatku w procesie toczenia gwintów
Sposoby wcinania narzędzia w materiał podczas obróbki gwintów są następujące:
a) promieniowy wgłębny, stosowany do mniejszych skoków gwintów i materiałów
silnie umacniajÄ…cych siÄ™,
b) i c) boczny zmodyfikowany, stosowany do obróbki gwintów o dużych skokach
oraz do toczenia gwintów wewnętrznych (duże wysięgi),
d) naprzemienny, stosowany do obróbki gwintów o dużych profilach, gwarantuje
równomierne zużywanie się obu krawędzi noża tokarskiego
6. Wykonanie ćwiczenia
Porównanie teoretycznej i rzeczywistej chropowatości powierzchni po toczeniu
Obrabiarka: Ns [kW]
Narzędzie:
kðr = kðr =
Materiał obrabiany: Rm = Twardość:
d ap n vc f reð ð ð Rz [mðm] Rz [mðm]
Lp.
[mm] [mm] [obr/min] [m/min] [mm/obr] [mm] (obliczone) (zmierzone)
Uwagi i wnioski:
Badanie wpływu parametrów technologicznych na kształtowanie i postać wióra
Płytka skrawająca: CCMT 120404 PF 4215, promień zaokrąglenia naroża
r ðeð=0,4 mm; dÅ‚ugość krawÄ™dzi skrawajÄ…cej 12 mm, kÄ…t przyÅ‚ożenia Ä…o=7°ð, kÄ…t wierzchoÅ‚kowy
eðr=80°ð.
Nóż tokarski: SCLCR 2020K 12, nóż tokarski prawy na płytkę CCMT
o wielkości 12, trzonek 20x20 prawy, mocowanie płytki śrubą M3,5 z łbem typu Torx Plus,
kÄ…t natarcia Å‚=0º, kÄ…t pochylenia krawÄ™dzi skrawajÄ…cej s=0º, główny kÄ…t przystawienia
ºr=95°ð, pomocniczy kÄ…t przystawienia º r=5°ð, dÅ‚ugość trzonka 125 mm.
A
amacz wióra: PF, przeznaczenie: toczenie wzdłużne, planowanie,
profilowanie. Charakterystyka: lekka obróbka, dodatnia geometria, zapewniająca niskie siły
skrawania, do stosowania w obróbce smukłych, cienkościennych lub mało sztywnych
przedmiotów obrabianych.
Gatunek węglika: 4215, gatunek węglika spiekanego pokrywany metodą
CVD, przeznaczony do obróbki ciągłej bądz
lekko przerywanej, od obróbki zgrubnej do
wykończeniowej stali i odlewów staliwnych.
Rys. 9. Zakres pracy wybranego łamacza wióra
Uwagi i wnioski:
7. Pytania kontrolne
a. Wymienić parametry technologiczne w procesie toczenia (oznaczenie, nazwa,
jednostka, wzór).
b. Wyprowadzić zależność na obliczenie teoretycznej wartości chropowatości
powierzchni w procesie toczenia.
c. Opisać rolę łamacza wióra w procesie toczenia i określić wpływ parametrów
technologicznych na postać wióra.
d. Wymienić cechy charakterystyczne toczenia gwintów
e. Wymienić sposoby usuwania naddatku obróbkowego w procesie toczenia gwintów.