KSZTAA
TOWANIE SI
KLASTRÓW
NA MAZOWSZU
Izabela Metrycka
MSGP, gr. B
17.03.2010
SPIS TREŚCI
1. KLASTER i SIECI WSPÓA
PRACY - CO TO TAKIEGO? ............................................ 3
2. SPRAWDZONE FORMY WSPIERANIA KLASTRÓW I SIECI WSPÓA
PRACY ...... 4
�� Sillicon Valley ................................................................................................................ 4
�� Szwedzkie Telecom City (południowy region Szwecji  Blekinge)............................. 5
�� Bałtycki klaster biotechnologii - Medicon Valley ......................................................... 6
3. KLASTRY W POLSCE ..................................................................................................... 8
4. KLASTRY NA MAZOWSZU REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY................ 9
5. KLASTRY NA MAZOWSZU (wg portalu innowacje) .................................................. 11
�� Mazowiecki Klaster Technologii Informacyjnych i Komunikacyjnych ..................... 12
�� Mazowiecki Klaster Innowacyjnych Technologii Fototonicznych ............................. 12
�� Alternatywny Klaster Informatyczny ........................................................................... 13
�� Mazowiecki Klaster Druku i Reklamy ......................................................................... 14
�� Mazowiecki Klaster Lotniczy ...................................................................................... 14
�� Mazowiecki Klaster IT ................................................................................................. 15
�� Mazowiecki Klaster Energii Odnawialnej ................................................................... 15
6.  Program szkoleń promujących clustering ..................................................................... 16
2
1. KLASTER i SIECI WSPÓA
PRACY
- CO TO TAKIEGO?
Początku koncepcji klastrów upatruje się w narodzinach Marshallowskich Okręgów
Przemysłowych. Podczas przeprowadzonych przez Marshalla badań nad regionami w
Wielkiej Brytanii, autor zaobserwował występowanie w nich znacznych skupisk firm
pojedynczych branż. Określił je jako dystrykty przemysłowe lub lokalne systemy produkcyjne.
Były to, przykładowo: Manchester - włókiennictwo, Sheffield - produkcja noży. Obserwacje
Marshalla zaowocowały pokreśleniem korzyści wynikających z koncentracji. Z biegiem czasu
idea klastrów zyskała coraz większą popularność.
Dzięki równoczesnej współpracy i konkurencji:
Cooperation + Competition = Coopetition
klastry są motorem napędzającym gospodarki państw poprzez podnoszenie ich
konkurencyjności i innowacyjności.
Angielski termin cluster tłumaczono pierwotnie jako skupienie, zespół, grupa.
W kontekście gospodarki globalnej, konkurencyjności przedsiębiorstw i rozwoju
regionalnego termin cluster (clusters) tłumaczy się na język polski jako grono (grona) bądz

też klaster (klastry).
Michael E. Porter, amerykański ekonomista, profesor, kierownik Instytutu Strategii i
Konkurencji na Harvard Business School, jest uznanym na świecie autorem opracowań z
tematyki klastrowej. Definicja klastra, wg Porter a:
Klaster  jest to geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych
dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach
i związanych z nimi instytucji (np. uniwersytetów, jednostek normalizacyjnych, stowarzyszeń
handlowych oraz instytucji finansowych) w poszczególnych dziedzinach, konkurujących
między sobą, ale również współpracujących.
Klastry osiągające masę krytyczną (niezbędną liczbę firm i innych instytucji tworzących
efekt aglomeracji) i odnoszące niezwykłe sukcesy konkurencyjne w określonych
dziedzinach działalności, są uderzającą cechą niemal każdej gospodarki narodowej,
regionalnej, stanowej, a nawet wielkomiejskiej, głównie w krajach gospodarczo rozwiniętych.
3
Sieć współpracy - to specyficzna forma powiązań pomiędzy aktorami gospodarczymi oparta
na współzależnościach, kooperacji i zaufaniu.
Sieć nie musi być skoncentrowana przestrzennie, w przeciwieństwie do klastra. Klatser
można określić jako siec współpracy o charakterze terytorialnym.
Firmy działające w ramach klastrów i sieci łączą siły w następujących obszarach:
�� badania i rozwój  badania podstawowe i zaawansowane
�� produkcja  łączenie produktów i usług różnych firm
�� surowce  wspólny zakup
�� szkolenia z zakresu zarządzania oraz szkolenia specjalistyczne
�� badania trendów technologicznych
�� marketing i sprzedaż  badania marketingowe, wspólna marka produktów, wspólne
kanały dystrybucji
�� logistyka  wspólne magazyny, transport
2. SPRAWDZONE FORMY WSPIERANIA KLASTRÓW
I SIECI WSPÓA
PRACY
�� Sillicon Valley
Powierzchnia 300 mil2, pomiędzy Palo Alto i San Jos� w Kalifornii, to lokalizacja
ponad 6 000 firm hi-tech. Zatrudnionych w nich jest ponad milion osób.
Początki rozwoju Doliny Krzemowej, związane były z wynalezieniem wzmacniaczy oraz
rozpoczęciem działalności przez firmy HP, założoną przez studentów wspartych pożyczką
przez profesora Uniwersytetu Stanford. W 1955 roku w Palo Alto powstało Laboratorium
Półprzewodników. Przyciągnęło ono wielu wyśmienitych inżynierów, którzy po pewnym
czasie opuścili je, by założyć własne firmy. Rozwój firm w Dolinie Krzemowej stymulowany
był w latach 50. i 60. przez ogromny popyt przemysłu zbrojeniowego i kosmicznego na
elektronikę.
Sillicon Valley to przede wszystkim wspólnota technologiczna, cechująca się bardzo
wysoką mobilnością personelu.
4
 Mobilność oraz wspólne korzenie przedsiębiorców stały się z
ródłem społecznych i
profesjonalnych sieci umożliwiających sprawny przepływ informacji i wiedzy i ich
szybką dyfuzję.
y
ródłem postępu technologicznego jest region i sieci, a nie pojedyncze firmy.
Na początku lat 80., nastąpił regres m.in. ze względu na konkurencję ze strony Japonii
i państw wschodnioazjatyckich. Strategia, którą obrali miejscowi liderzy, to założenie po
rocznym społecznym dialogu organizacji non profit Joint Venture: Sillicon Valley
Network, która prowadzi działania w 13 obszarach na rzecz zlikwidowania pogłębiającego
się rozdz
więku między przemysłem, rządem i lokalną społecznością.
�� Szwedzkie Telecom City
(południowy region Szwecji  Blekinge)
W latach  80., w regionie Blekinge, dominował przemysł metalowy. Dawała się we
znaki również wysoka stopa bezrobocia, pośród lokalnej społeczności.
W ciągu 10 lat, region ten przekształcono w wiodący klaster telekomunikacyjny,
skupiający najważniejsze światowe firmy.
Powstały - w  87 r. Centrum Software Blekinge, w  89 r. Uniwersytet Blekinge
kształcący dla potrzeb przemysłu ICT. W 1990 roku, wykształcono nowy profil
technologiczny regionu  w zakresie telefonii komórkowej, zainicjowany został on inwestycją
firmy Ericsson.
Przedsiębiorstwa klastra współpracują z uniwersytetem, zwanym Instytutem
Technologii Blekinge, jak również z władzami lokalnymi, w działaniach na rzecz
wzrostu, zwiększenia rentowności oraz rozwoju edukacji i badań. Dialog oparty jest na
specyficznej mentalności działania: moja wygrana jest twoją wygraną (strategia win-win).
W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych doszło w regionie do znaczących
inwestycji międzynarodowych przedsiębiorstw i funduszy venture capital.
Wg twórców sukcesu kluczowymi w strategii rozwoju klastra są obszary, które mogą
być motorem jego dalszego rozwoju i są ludzie, którzy uwierzą i podejmą inicjatywę.
5
�� Bałtycki klaster biotechnologii - Medicon Valley
W duńsko  szwedzkim regionie Oresund, występuje wysoki lokalny potencjał w
zakresie gospodarki opartej na wiedzy (konkretnie - biotechnologii).
Współfinansowanie w ramach projektu Interreg II, wsparło inicjatywę
uniwersytetu kopenhaskiego i szwedzkiego Lund University - stworzenia organizacji
Medicon Valley Academy (MVA).
W ramach projektu MVA skoncentrowała się na poprawie warunków dla
prowadzenia prac badawczo-naukowych, transferze technologii, innowacji oraz
transferze rozwiązań do przedsiębiorstw rynkowych.
Po zakończeniu projektu współfinansowanego przez UE, MVA przekształciła się w
stowarzyszenie non-profit finansowane ze składek organizacji członkowskich wywodzących
się zarówno z sektora publicznego jak i prywatnego oraz różnych typów instytucji:
przedsiębiorstw, instytucji sektora prac badawczo-rozwojowych, uniwersytetów, instytucji
finansowych jak również samorządów lokalnych.
Jednym z elementów inicjujących obok ogólnego wsparcia przez władze regionu, była
budowa powiązania infrastrukturalnego w postaci mostu przez cieśninę.
Innymi przykładami klastrów na świecie są:
�� TECHNOPOLIS Finlandia, mikro systemy, software, technologie innowacyjne,
�� NOKIA, Finlandia, telekomunikacja,
�� BIO CLUSTER IN CAMBRIDGE, Wielka Brytania, branża: biotechnologie,
�� HOLLYWOOD USA, kinematografia i pokrewne,
�� OREGON CLUSTERS, USA, turystyka, przemysł spożywczy, metalurgia,
�� THE PACKAGING ARENA, Szwecja, opakowania,
�� SSC SKELLEFTEA, Szwecja, produkcja okien, drzwi itp.,
�� KONSORCJUM AUTOMATION ALLEY, USA, automatyzacja,
�� RAILWAY CLUSTER KATALONIA, Hiszpania, transport szynowy,
�� NANOMAT, Niemcy, materiały dla nanotechnologii,
�� BIO CLUSTER, Francja, biotechnologie,
�� COMPARE KARLSTAD Szwecja, informatyka, telekomunikacja,
�� LYON GAMES, Francja, gry komputerowe.
6
WNIOSKI
Przytoczone przykłady zwróciły uwagę na kilka ważnych czynników występujących
przy kształtowaniu się klastrów, które odniosły sukces.
Przykład Doliny Krzemowej, jest dowodem na to, że niezbędny do utworzenia klastra
jest potencjał społeczny, rozwinięte sieci interpersonalne, znaczna mobilność, częsty
przepływ pracowników pomiędzy firmami, oraz związana z tym zachodząca dyfuzja
innowacji, przekonań i myśli w ujęciu ogólnym. Ważna jest umiejętność uczenia się od siebie
nawzajem przy równoczesnym utrzymywaniu relacji nie tylko kontraktowych. Telecom City,
jest dowodem na to, że klastra nie można kształtować od zera. Wspaniałe efekty może
tymczasem przynieść skuteczna, sprawna i pomysłowa restrukturyzacja obszarów
zagrożonych upadkiem. W ten sposób można zagospodarować nie tylko obszary nadające się
do produkcji, ale też znaczną liczbę siły roboczej, z której można wykształcić przyszłych
pracowników oddanych idei klastra. Medicon Valley z kolei zwraca uwagę na tak istotny
przepływ innowacji, idei pomiędzy ośrodkami uniwersyteckimi. Bez wymiany myśli
pomiędzy ośrodkami uniwersyteckimi (Stanford w Dolinie Krzemowej, Instytutem
Technologii Blekinge, uniwersytetem kopenhaskim i szwedzkim Lund University), a firmami
oraz władzami lokalnymi, prężny rozwój klastra nie jest możliwy. Obrazuje to tak zwany
trójkąt innowacji.
Istotne jest umiejętne wykorzystanie funduszy unijnych, tak jak w Medicon Valley.
7
3. KLASTRY W POLSCE
Portal innowacje, wymienia istniejące w Polsce klastry, lub inicjatywy klastrowe.
Jednakże, stwierdza się, że w kraju nie ma dobrze wykształconego klastra, istnieją jedynie
klastry potencjalne, mające szansę w przyszłości stać się klastrami dojrzałymi, które być
może, kiedyś osiągną swoją masę krytyczną.
8
4. KLASTRY NA MAZOWSZU
REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY
Celem głównym RPO WM jest:
POPRAWA KONKURENCYJNOŚCI REGIONU I ZWIKSZANIE SPÓJNOŚCI
SPOA
ECZNEJ, GOSPODARCZEJ I PRZESTRZENNEJ WOJEWÓDZTWA.
Priorytet I. Tworzenie warunków dla rozwoju potencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości
na Mazowszu
Cel główny:
Poprawa konkurencyjności Mazowsza poprzez tworzenie korzystnych warunków dla
rozwoju potencjału innowacyjnego i wsparcie rozwoju przedsiębiorczości.
Jeden z celów szczegółowych:
Rozwój sieci powiązań gospodarczych poprzez wspieranie powstawania i rozwoju
klastrów i powiązań kooperacyjnych między przedsiębiorstwami i przedsiębiorstwami a sferą
badawczo - rozwojową.
Na Mazowszu głównymi barierami dla rozwoju przedsiębiorstw są:
�� brak terenów wyposażonych w infrastrukturę inwestycyjną,
�� brak kapitału własnego na założenie przedsiębiorstwa, jego rozwój i wdrażanie
systemów jakości i zarządzania,
�� problemy z uzyskaniem zewnętrznego finansowania (szczególnie problem ten
dotyczy MSP),
�� niskie nakłady inwestycyjne,
�� ograniczony dostęp do badań i innowacji,
�� wysoko zamortyzowany majtek trwały przy braku środków na modernizację
techniczną,
�� utrudniony dostęp do usług konsultacyjnych i doradczych,
�� niski stan rozwoju instytucji otoczenia biznesu oraz niedostateczna promocja
przedsiębiorstw i rozwoju technologicznego MSP.
9
Przedsięwzięcia realizowane w ramach priorytetu:
�� wzmocnienie konkurencyjności sfery B+R - wsparcie rozwoju ośrodków o
wysokim potencjale badawczym -> inwestycje służące potrzebom badań
naukowych lub prac rozwojowych, w tym inwestycje infrastrukturalne: budowy,
rozbudowy i modernizacje infrastruktury naukowo - badawczej jednostek naukowych
i szkół wyższych oraz rozwój infrastruktury specjalistycznych laboratoriów,
�� budowa potencjału innowacyjnego - wsparcie powstawania i rozwoju
przedsiębiorstw innowacyjnych i wzmocnienia dyfuzji innowacji, przewidziane jest
udzielanie bezpośredniego wsparcia zakupu nowych technologii i wdrażanie
innowacji o charakterze regionalnym, (szczeg. produktowych, procesowych,
działalności badawczo-rozwojowych),
�� specjalistyczne wsparcie doradcze,
�� stymulowanie podejmowania i wzmacniania współpracy nauka- gospodarka ->
realizacja projektów celowych i wdrożeń wyników prac B+R, wspieranie powiązań
kooperacyjnych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym i klastrów, transfer
nowych technologii i know-how,
�� wsparcie rozwoju instytucji otoczenia biznesu - wykreowanie nowych i
wzmocnienie już istniejących instytucji otoczenia biznesu oraz zapewnienie dostępu
do usług konsultacyjnych i doradczych dla MSP,
�� projekty nakierowane na rozwój MSP i podniesienie konkurencyjności -
możliwość ubiegania się o dotacje na przedsięwzięcia inwestycyjne w celu
rozpoczęcia, rozszerzenia lub zmiany profilu działalności gospodarczej oraz
tworzenie i rozwijanie sieci i powiązań kooperacyjnych,
�� projekty wsparcia we wprowadzaniu przyjaznych środowisku technologii oraz
usprawnienia zarządzania środowiskiem, w tym w zakresie pozwoleń
zintegrowanych, oczyszczania cieków przemysłowych, ochrony powietrza oraz
gospodarki odpadami przemysłowymi i niebezpiecznymi, dofinansowanie
wprowadzania proekologicznych technologii,
�� poprawa konkurencyjności - wykorzystanie potencjału, w tym korzystnej
lokalizacji i rezerw terenowych, wspieranie projektów w zakresie uzbrajania terenów
pod inwestycje,
10
�� rozwój instrumentów finansowania działalności gospodarczej i inwestycyjnej
funduszy pożyczkowych i poręczeń kredytowych, oraz dokapitalizowanie takich
funduszy,
�� wsparcie i integracja działań w zakresie marketingu i promocji gospodarczej
regionu, promocja przedsiębiorców na targach, misjach gospodarczych, imprezach
targowo-wystawienniczych,
�� wspieranie i rozwój spójnych systemów informacji w zakresie promocji
przedsiębiorczości i innowacyjności.
5. KLASTRY NA MAZOWSZU
(wg portalu innowacje)
11
�� Mazowiecki Klaster Technologii Informacyjnych
i Komunikacyjnych
Powstał z inicjatywy Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur. Misją jest
niwelowanie różnic pomiędzy warunkami działania i rozwoju firm MSP z obszaru w
metropolitarnego a pozostałą częścią województwa. Klaster realizuje swoją misję poprzez
nawiązywanie i rozwijanie współpracy pomiędzy jednostkami z obszaru Warszawy i z
terenów poza metropolitalnych.
Realizowane są wspólne projekty badawcze, wdrożeniowe i
inwestycyjne, oferowane jest członkom wsparcie w dostępie do finansowania wdrożeń
innowacyjnych technologii i produktów.
�� Mazowiecki Klaster Innowacyjnych
Technologii Fototonicznych
12
Firmy optoelektroniczne wchodzące w skład klastra produkują elementy przeznaczone
dla przemysłu, ochrony środowiska, a także dla medycyny. Wspierające je instytuty badawcze
zajmują się opracowywaniem, wytwarzaniem i badaniem nowych z
ródeł promieniowania w
szczególności laserowego, detektorów, nowych materiałów dla potrzeb optoelektroniki oraz
urządzeń kontrolno-pomiarowych.
Optoklaster działa w celu zwiększenia konkurencyjności i innowacyjności regionu
mazowieckiego poprzez efektywnego transferu technologii High Tech z ośrodków
badawczych do firm, koncentracji badań naukowych oraz integracji działań przedsiębiorstw,
agencji, stowarzyszeń i władz regionalnych w obszarze technologii.
�� Alternatywny Klaster Informatyczny
Ma integrować firmy teleinformatyczne, skupione na obszarze województw:
mazowieckiego, lubelskiego, podkarpackiego oraz małopolskiego.
Misją przewodnią klastra jest zdolność konkurowania z międzynarodowymi
przedsiębiorstwami i dążenie do systematycznego powiększania udziału w rynku krajowym.
13
�� Mazowiecki Klaster Druku i Reklamy
Oferuje usługi i produkty z zakresu poligrafii, druku i reklamy, rozbudowane
dodatkowo o wąskie specjalizacje. Posiada imponujące moce przerobowe, różnorodny park
maszynowy oraz wieloletnie doświadczenie. Podaje się za najmocniejszego partnera
poligraficzno  reklamowego na Mazowszu.
�� Mazowiecki Klaster Lotniczy
Celem Mazowieckiego Klastra Lotniczego AVIATION MAZOVIA jest
sformalizowanie działalności firm i instytucji o profilu lotniczym i pokrewnym oraz
zajmujących się energetyką odnawialną (elektrownie wiatrowe) na Mazowszu, zarówno
produkcyjnych jak i usługowych tak, aby mogły osiągnąć jak najbardziej optymalne warunki
rozwoju, nie zacierając między nimi aspektu konkurencji.
14
�� Mazowiecki Klaster IT
�� Mazowiecki Klaster Energii Odnawialnej
W celu zwiększenia potencjału rozwojowego Mazowsza w dziedzinie odnawialnych
z
ródeł energii, Mazowiecka Agencja Energetyczna Sp. z o.o. zaprasza zainteresowanych do
wspólnego działania w oparciu o inicjatywę klastrową.
15
WNIOSKI
Mazowsze jest regionem, o teoretycznie wykształconych kilku klastrach, jednakże nie
są to klastry dojrzałe, jedynie potencjalne. Działalność innowacyjna skupia się na terenie
aglomeracji warszawskiej, istnieje znaczący dysonans w rozwoju centrum województwa, oraz
jego otoczenia.
6.  Program szkoleń promujących clustering
Innowacyjny na polskim rynku projekt współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej oraz z budżetu państwa. Głównym założeniem projektu było ukazanie
przedsiębiorstwom i jednostkom samorządu terytorialnego możliwości współpracy w formie
klastrów.
Projekt miał charakter popularyzatorsko-szkoleniowy. Obejmował nie tylko
rozpowszechnianie wiedzy na temat idei clusteringu, przeszkolenie ponad 1300 osób z co
najmniej 590 firm w wielu komponentach, zorganizowanie konferencji, ale przede wszystkim
stworzenie nowych klastrów lub pomoc w rozwoju klastrów już istniejących.
Podczas przeprowadzonego projektu utworzono grupy zadaniowe. W grupach
zadaniowych kreowano możliwe do wyklarowania się na rynku klastry i tak, np. na terenie
województwa mazowieckiego, zaproponowano klastry spożywcze, produkcji ekologicznej
czy poligraficzne.
16