DSC03224 (3)

na tym, że wyodrębniony zostaje jeden element z pewnego zbioru: Piotr, a nie ktoś inny kupił małego fiata (tak sparafrazować można przykład na emfazę w remacie), to Piotr, a nie ktoś inny będzie przedmiotem tej wypowiedzi (to parafraza uwydatnionego rematu).

Oprócz normalnych zdań obejmujących temat i remat istnieją też zdania niepodzielne - zdania „czysto rematyczne”. Te zdania „z tematem zerowym” (termin Iriny Kowtunowej, 1976) mogą być realizowane zarówno przez zdania bezpodmiotowe - w rodzaju Wieje, jak i zdania podzielne składniowo, a więc zawierające podmiot i orzeczenie, np. Zapada wieczór, przy czym dla tych ostatnich charakterystyczny jest szyk przestawny: orzeczenie + podmiot. Taki układ członów zdania stanowi tu normę, a więc nie może być traktowany jako szyk inwersyjny nacechowany stylistycznie.

Ze znaczeniowego punktu widzenia zdania te można scharakteryzować jako powiadamiające o istnieniu, występowaniu, pojawieniu się pewnych rzeczy lub zdarzeń. Stąd określane bywają jako „zdania egzystencjalne”. Ich struktura znaczeniowa przesądza o tym, że nadają się na początek wypowiedzi, choć nie jest to jedyne ich możliwe usytuowanie w tekście. Przykładem zdań czysto Tematycznych mogą być formuły inicjalne występujące w baśniach: Była sobie raz królewna, Żył raz pewien młody szewczyk. Podobne zdania inicjalne znaleźć można w wielu powieściach i opowiadaniach. Mogą też one wprowadzać nowe wątki w obrębie wypowiedzi, jak to ma miejsce w Panu Tadeuszu w opisie rozpoczynającym się zdaniem Był sad.

Zasada aktualnego rozczłonkowania zdania zakodowana jest w samym systemie języka. W różnych językach istnieją rozmaite środki służące temu podziałowi. Podział ten jest niezbywalnym czynnikiem komunikacji, zatem umiejętność wyrażania tego podziału (stosowania odpowiedniego szyku wyrazów i używania adekwatnych środków prozodyjnych - w zależności od typu wypowiedzi) to podstawowa sprawność językową przesądzająca o komunikatywności i kulturze językowej mówiącego. Podział tematyczno-rematyczny zdania współtworzy sens wypowiedzi, toteż jest rzeczą bardzo ważną, by mówiący sygnalizował go w sposób trafny, by zdawał sobie sprawę z możliwych zmian interpretacyjnych w wypadku stosowania różnego szyku wyrazów czy różnych konturów prozodyjnych zdania. Świadomość komunikatywnej funkcji tych czynników jest niezwykle istotna przy odczytywaniu lub wygłaszaniu tekstu reprodukowanego -w działaniu aktora, recytatora, lektora czy zwykłego czytelnika tekstu (także czytelnika pogrążonego w cichej lekturze). We wszystkich tych wypadkach odtwarzanie cudzego tekstu nie jest i nie może być działaniem mechanicznym, ponieważ sposób odczytania określa funkcję poszczególnych członów zdania przy jego aktualnym rozczłonkowaniu, przesądza o tym, czy w zdaniach tych wystąpi uwydatnienie tematu bądź