DSC03230 (4)

ście okazuje się na płaszczyźnie sensu układem zhierarchizowanym. Wyodrębniają się w nim różne skupienia zdań zespolonych funkcjonalnie: owe zdania uczestniczą łącznie w dokonywaniu pewnych czynności komunikacyjnych, np. stanowią opis jakiejś rzeczy czy zjawiska, opowiadają o jakimś zdarzeniu, służą przeprowadzeniu wywodu, stanowią eg-zemplifikację jakiejś tezy. Ujawnienie funkcji poszczególnych zdań w takich całostkach komunikacyjnych — wypełniających części tekstu lub cały tekst - warunkuje rozumienie wypowiedzi. Rozpoznanie tych całostek komunikacyjnych jest też istotne z punktu widzenia przynależności gatunkowej tekstu.

Układ treści jak też funkcja poszczególnych części tekstu, bywają omawiane w zdaniach metatekstowych typu: Na początku zajmę się..., Przejdźmy z kolei do.... Oto przykład..., Z powyższego wywodu można wyprowadzić następujące wnioski..., Na marginesie powiem..., Po pierwsze..., po drugie..., po trzecie..., Reasumując..., Na koniec dodam jeszcze jedno... Metatekst służy więc do nadania tekstowi owej spójności, choć wyrażenia metatekstowe same przynależą do innego poziomu komunikatu niż reszta wypowiedzi o orientacji przedmiotowej.

Ciągi zdań w tekście mogą być zespolone relacjami logicznymi, jakie znamy ze składni zdań pojedynczych i złożonych. Ich związek może być oparty na współrzędności (tworzą wówczas układy paralelne) lub na pod-rzędności (wchodzą np. w relacje warunkowe, czasowe, przyczynowo-skutkowe). Owe związki logiczne zdań mają swoje wykładniki: spójniki współrzędne i podrzędne. Niekiedy jednak relacja łącząca dwa zdania pozostaje nie wyrażona. Związek pozbawiony wykładników leksykalnych musi zostać zrekonstruowany przez odbiorcę, by tekst pozostał wypowiedzią spójną, np. Piotr oddał samochód do przeglądu. Wybierał się w dłuższą podróż (=Ponieważ wybierał się w dłuższą podróż). Rekonstrukcja związku może być dokonana na podstawie ogólnej wiedzy o świecie i znajomości sytuacji, której dotyczą dwa analizowane zdania. Nie zawsze jest to rzeczą łatwą. Teksty o niskim stopniu werbalizacji stosunków mię-dzyzdaniowych są trudniejsze w odbiorze. Ich interpretacja może się rozmijać z zamiarami nadawcy komunikatu, gdyż te same zdania mogą wchodzić w różne relacje, np. Wyszła. Poczuła się lepiej, może znaczyć tyle co: Wyszła, ponieważ poczuła się lepiej, lub Wyszła i wtedy poczuła się lepiej. Istnienie lub brak wykładników spójności logicznej stanowi istotną właściwość stylistyczną tekstu.

Jednym z najważniejszych sposobów przejawiania się spójności linearnej jest tzw. tematyzacja. Jak już mówiliśmy, zdanie użyte w wypowiedzi podlega aktualnemu rozczłonkowaniu na temat i remat. W tekście spójnym tematy kolejnych zdań cechuje to, że powtarzają część informacji przekazanej już w zdaniach poprzednich. Może to być informacja zawarta w temacie lub remacie, w całym zdaniu, a nawet w ciągu zdań. Powtó-