DSC02811

penhaueru. (Hegel bodaj jako pierwszy odkrywa dla świata Zachodu nieskończoność ducha w buddyzmie). Wszystko, co nas otacza, jest za sprawą Boga nieskończone w swoim bogactwie przedmiotów, obrazów i ukrytych znaczeń. Stwórca umieścił „wokół nas ludzi, nieskończone mnóstwo rzeczy - twierdzi po lekturze Kanta Wilhelm Heinrich Wackenroder-z których każda jest inna i z których ani jednej nie rozumiemy i nie pojmujemy"*⁰⁵. Boska nieskończoność po części udzieliła się skończonemu światu i człowiekowi. I choć umysłem racjonalnym czy doświadczeniem nie jesteśmy w stanie jej opisać, to na drodze intuicji, kontemplacji czy iluminacji możemy ją odczuć. Tak powstaje słynne „aucie romantyczne”, którym często posługiwać się będą polscy romantycy na określenie niejasnych, nie dających się zwerbalizować psychosomatycznych stanów poznania.

Natura wraz z Bogiem to „niepodzielny ocean i otchłań nieskończoności”*⁰⁶. Pomimo wielu zabiegów poznawczych pozostała „cudowna i niepojęta [...], poetycka i nieskończona”*⁰⁷, a dziedzinami sztuki, które umożliwiają na drodze „czucia romantycznego" zbliżanie się do tajemnicy nieskończoności są poezja i muzyka. Poezja w refleksji Friedricha Schlegla zyskuje m.in. następujące atrybuty; „nieskończenie wznosi się ponad wszystko”, posiada „nieskończenie wielką Wartość"*⁰*, „jest tylko wskazaniem na coś wyższego, nieskończonego, hieroglifem wiecznej miłości i świętej pełni życia tworzącej natury”^{1 2 3 4 5 6}. Poprzez poetyckie widzenie rzeczywistości świat musi zostać „zromantyzowany” -

twierdzi Novalis, co pozwoli przybliżyć się do tajemnicy pierwotnego sensu Boskiego*¹⁰.

Idea nieskończoności stoi u podstaw poety! romantycznej oraz idi korespondencji sztuk

Novalis jest przekonany, że filozofia romantyczna rozrasta się w nieskończony kosmos duchowy, a dzięki poezji powstaje „najwyższa sympatia i współdziałanie, najściślejsza wspólnota skończoności z nieskończonością”*¹¹. Makrokosmos natury, kosmiczna przestrzeń rozciągnięta bez granic jest teraz odczytywany w perspektywie podmiotowego mikrokosmosu człowieka. Sztuka dokumentuje ten stan. Romantycy z pomocą poezji tworzą gigantyczny projekt nowej mitologii, która - „będąc poematem nieskończonym”*¹* - zawiera w sobie całą przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. (Znakomicie wpisują się w tę przestrzeń myśli Mickiewiczowskie Dziady). Zygmunt Łempicki twierdzi nawet, że niemożność ujarzmienia nieskończoności w określonej wyrazistej formie prowadzi do fragmentaryczności wypowiedzi, a „niemożność wyrażenia nieskończonej treści w jednym rodzaju sztuki prowadzi do jednoczenia i zacierania granic między nimi”*¹’. Idea nieskończoności stoi więc u podstaw poetyki romantycznej oraz idei korespondencji sztuk. Widzimy wyraźnie, jak fundamentalne sensy wnosi to pojęcie do romantycznego świata i romantycznej estetyki: „sztuka i poezja wyrasta z istotnej predyspozycji człowieka, ma za przedmiot coś Nieskończonego i Wiecznego, a więc Boskiego”¹¹⁴. Świat ziemski i życie człowieka stanowią teraz wystarczającą kanwę tematyczną dla ukazania ^{7 8}

123

1

W. H. Wackenroder, Wynurzenia serdeczne rozmiłowanego w sztuce braciszka zakonnego-, cyt. za: Pisma teoretyczne niemieckich romantyków, s. 27.

2

F. Schlcgei, Mowa o mitologiij cyt. za: Manifesty romantyzmu 1790-1830, s. 183.

3

^m Nova/is, Chrzeicijaństwo albo Europa; cyt. za: tamie, s. 219.

4

* F. Schlcgei, Fragmenty z Lyeeunr, cyt. za: tamie, 1.166.

5

Tenże, List opowie/ei; cyt. za: tamie, s. 191.

6

I2Z

7

*ⁱ⁰ Zob. Novalis, Proza filozoficzna - aforyzmy; cyt. za: Pisma teoretyczne niemieckich romantyków, s. 113.

^2,1 Tamże, s. 109.

8

Zob. F. Schlcgei, Przemowa o mitologii; cyt. za: Pisma teoretyczne niemieckich romantyków, s. 151.

**’ TL Łempicki, dz. cyt., s. 171-172.

²¹⁴ A. W. Schlegel, Wykłady o literaturze pięknej i sztuce, cyt. za: Pisma teoretyczne niemieckich romantyków, s. 224.