DSC03760

Miciński rozbija ową całość, prezentuje fragmenty, niejednolite Mfth* bez zaokrąglonych zakończeń. Jest to rzeczywiście ruina dawnego świata poetyckiego. Chciałoby się zacytować o ileś późniejszy wiersz Różewicza:

Te formy niegdyś tak dobrze ułożone posłuszne zawsze gotowe na przyjęcie martwej materii poetyckiej przestraszone ogniem i zapachem krwi wyłamały się i rozbiegły.

(Formy)

Skończony wytwór, uzewnętrzniony przedmiot artystyczny, narzucający odbiorcy swoje niezależne istnienie dzięki wewnętrznej spoistości, wyważeniu, harmonii, symetrii, proporcjom matematycznie uzasadnionym i zgodnym (jak sądzono) z podstawowymi prawami budowy wszechświata, rozkrusza się w czynność twórczą. Dzieło staje się — tworzeniem dzieła.

Pojmowanie sztuki jako twórczości — jako ekspresji podmiotowości — prowadzi zresztą do unicestwienia podziałów rodzajowych i gatunkowych, a nawet do zniesienia granic między sztukami {_3iKr6l-Duch — jest raz dramatem, to znowu wierszem lirycznym — epopeją — to rysunkiem na karcie rękopisu” — powiadał Miciński, Do źródeł duszy polskiej, Lwów 1906, s. 86). Nieistotny bowiem jest przedmiotowy byt, a więc dzieło i jego gatunkowa przynależność. Dzieło istnieje tylko W relacji do tworzącego podmiotu, jako jego emanacja pozbawiona samodzielnych praw—jest jak krzyk przynależny bez reszty niemal do krzyczącego. Jako twór nie oderwany od twórcy, nie zamknięty własnymi granicami i nie stwardniały w odrębny przedmiot: cień tylko i odblask.

Kult sztuki dla sztuki, kult .Obiektywnego Piękna, któremu jako jedynej ocalałej z potopu wartości służy wyobcowane indywiduum, ustępuje kultowi twórczości pojętej jako ekspresja

^podmiotu odciskającego swoje piętno na bezdusznej materii. Walorom estetycznym (forrria, doskonałość, Harmonia) przeciwstawione są wartości etyczne (głębia ducha) przynależne jednostkowemu podmiotowi. Zadaniem artysty staje się nie tworzenie pięknych przedmiotów (wcielenie Idei Piękna), ale ekspresja poprzez zdruzgotaną i spękaną (a więc me przyciągającą do siebie uwagi) formę „głębi istotnej”. Ażeby „tworzyć rzeczy głębokie, trzeba być głębokim”

(J. Żuławski, Znaczenie symbolizmu w sztuce, 1900).

Dzieło z rzeczywistości przedmiotowej cofa się w sferę podmiotową, nie w pełni odrywa się od tworzącej jaźni. Gwarancją dzieła nie jest ono samo jako wytwór doskonały, samodzielnie się broniący, ale głębia jaźni tworzącej. Dzieło cofa się w biografię. To ona jest właściwą poręką. Prawdziwe przeżywanie wysuwa się na pierwszy plan, przed obiektywne dokonanie. Epoka początków ekspresjonizmu czuje niechęć do wytworów, które uznawano za alienujące uzewnętrznienie nie na miarę twórczej dynamiki podmiotu. W tych martwych skamielinach żywy podmiot nie chciał siebie rozpoznać. O ile początki Młodej Polski stoją pod znakiem estetyzmu (Miria-mowskie Harmonie i dysonanse, „Świat” 1894), walki zarówno z dydaktyzmem Asnyka, jak i postromantyczną „naiwnością” ludowego bohatera (fujarkowa pieśniowość i spontaniczność) poezji Konopnickiej, to działalność Przybyszewskiego („Życie” krakowskie) estetyzmowi przeciwstawia etyzm jaźni walczącej całemu światu wbrew o swoją jednostkową prawdę. Kultowi Piękna przeciwstawia się kult Sztuki, ale będącej objawieniem wewnętrznej prawdy duszy, a nie przedustawnej harmonii Piękna:

Sztuka w naszym pojęciu nie jest ani „piękno”, ani „ein Teil der Erkenntniss”, jak ją Schopenhauer nazywa --- sztuka jest odtworzeniem istotności, tj. duszy Artysta zna tylko — powtarzam — potęgę, z jaką dusza na zewnątrz wybucha — powie autor Dzieci Szatana, (Conjikor, „Życie” 1899, nr 1).