DSC04005

Utulaniu mul ojwdaml liniowi owymi Titlr ro/.począto pod koniec plorws ej połowy XIX w, Julio plerwH/.y I.. /.<’]**n«tr (IIlDBh) opina! for-' my akumulacji lodowcowej, ul o nic próbowul rozdzielić ich wiekowo, podobnie 7ivs.*tą jak i nieco póżniejNi badacze, tacy Jak G. Stach* (1868), S. Kolb (1 tutti), K. Dziewulski (111113), A. Kehman (1803) czy V, Uhllg (1897, 1 !>!>!>). Dyskusji} o ilości zlodowaceń w Tatrach rozpoczął .). Kurtach 1882, 1907). li. Lucerna (11)08) zaadaptował alpejski podział A, l'en-cka dla podziału czwartorzędu tatrzańskiego, widząc cztery okresy lodowcowe. Liczbę Ich do trzech zmniejszył w ostatniej swej monografii J. Partsch (1923). Podobne stanowisko w tej kwestii zajął A. Gadomski (1926, 1938). E. Romer (1927, 1929a, b) natomiast w wyniku własnych szczegółowych badań, głównie północnego przedpola Tatr, sformułował pogląd o czterodzielności osadów czwartorzędowych w Tatrach i na Podhalu. E. Romer wprowadził też własną nomenklaturę stratygraficzną. Zlodowacenie najstarsze H—1 sięgać miało daleko ku północy, w obręb Podhala, gdzie w Szaflarach jeszcze S. Małkowski (1924, 1928) opisywał morenę denną lodowca tatrzańskiego. Zlodowacenia młodsze otrzymały w nomenklaturze E. Romera kolejno symbole H, H+l i H+2. Studia na Podhalu prowadził również B. Halicki (1930, 1947, 195la) i w ich wyniku doszedł do wniosku, że Tatry były zlodowa-, cone trzykrotnie. Badania swe B. Halicki prowadził również głównie na północnym przedpolu Tatr, w Kotlinie Nowotarskiej (nazwa stosowana wymiennie z nazwą Kotlina Orawsko-Nowotarska), gdzie występują rozległe poziomy wodnolodowcowe. B. Halicki zaprzeczył obecności osadów glacjalnych w północnej części Kotliny Nowotarskiej, a morenę szaflar-ską uznał za zwietrzałą pokrywę wodnolodowcową. Pogląd B. Halickiego o trzech zlodowaceniach w Tatrach został później pośrednio potwierdzony przez badania M. Klimaszewskiego (1948a, 1967) w dolinie Dunajca. Sam B. Halicki natomiast doszedł do wniosku, że były przynajmniej cztery zlodowacenia w Tatrach, zapisane w profilach pokryw Kotliny Orawsko-Nowotarskiej (B. Halicki, 1949b, 1951a).

Poglądy E. Romera i B. Halickiego, nie wspominając już o dawniejszych, wynikały ze znajomości głównie rzeźby Kotliny Orawsko-Nowotarskiej i stosowania kryteriów geomorfologicznych i litologicznych. Brak było wówczas dostatecznego uzasadnienia paleontologicznego dla proponowanych podziałów stratygraficznych. Luka ta została częściowo uzupełniona po 1945 r., odkąd zaczęły pojawiać się publikacje z wynikami badań paleobotanicznych utworów torfowych i utworów jeziornych wieku od dolnego czwartorzędu i górnego pliocenu w Mizernej (W. Szafer, 1954) i na Domańskim Wierchu (J. Oszast, 1973) po ostatnie zlodowacenie i holocen (J. Dyakowska, 1932; A. Srodoń, 1952a, b, 1968, 1973; W. Koperowa, 1958, 1962; K. Birkenmajer, A. Srodoń, 1960; M. Sobolewska, A. Srodoń, 1961; K. Harmata, 1969; A. Obidowicz, 1975 i in.). Badania te ugruntowały wiadomości szczególnie na temat podziału ostatniego zlodowacenia i najstarszego czwartorzędu. Brak jednak nadal flor plejstoceńskich interglacjałów.

Począwszy od końca lat pięćdziesiątych zaznacza się wyraźny rozwój badań nad niektórymi zagadnieniami geologii czwartorzędu tatrzańskiego. Jednym z powodów tego było sporządzanie przez Instytut Geologicz-

Napisali J. E. Mojski i L. Watycha.