DSC04144

14*L rurzyszioi ruarczyic

esseńczyków żyła w odosobnieniu we wspólnotach rozsianych po Palesty. nie i Syrii, a centrum ich skupisk w I wieku stanowiła Pustynia Judzka (ob-lice En Gedi). Zrzeszali ponad 4 tysiące członków. Większość pozostawaj w stanie bezżennym. Teksty źródłowe nazywają ich „atletami cnoty" i wychwalają za pobożne, umiarkowane, proste i uczciwe życie. Zobowiązywali się przysięgą do zachowania tajemnicy doktryny i księgi oraz podejmowali studia pism biblijnych. Przestrzegali rygorystycznie przepisów Ton; a pod wieloma względami przewyższali skrupulatnością faryzeuszów. Znamiennym było to, że nie uczęszczali do świątyni jerozolimskiej (ani do synagog), ale nie zerwali z nią łączności, posyłając raz w roku do świątyni na ofiarę dary z płodów ziemi.

Oprócz wyraźnie ukształtowanych stronnictw można zaobserwować u Żydów na przełomie er różne nurty umysłowoścLsJuż od HI wieku pjLe. w religijności Żydów, w miejsce dawnej niemal dziecięcej ufności wobec Jahwe, pojawiał się coraz częściej lęk przed Bogiem, którego woli-jak mniemano - człowiek nie mógł sprostać. Nieustanne nieszczęścia spadające na Żydów spowodowały, że w nauczaniu coraz' częściej występowa! motyw nadziei, iż zjawi się król-zbawiciel i położy kres utrapieniom ludzi oraz przywróci dawną świetność i potęgę Izraela* Z nową siłą ożywały wówczas nadzieje mesjańskie. Łączono je niejednokrotnie z tradycyjną ideą sądu Bożego, podejmowaną zwłaszcza w apokaliptyce. Ten społeczno-rcligijny ruch wytworzył specyficzny sobie rodzaj literatury o silnym¹ zabarwieniu eschatologicznym, ponieważ oczekiwania odnowy wiązano z końcem świata. Tylko niewielką część z niej uznana została przez judaizm za kanoniczną i włączona do Pism świętych, do zbioru Ketuwim. Znacznie więcej pism obrazujących nowe nurty umysłowości żydowskiej zaliczone zostało później do judaistycznej literatury apokryficznej i pscudcpigraficznej, choć w momencie ich powstawania nie zawsze jeszcze odróżniano je od piśmiennictwa biblijnego.

Mimo zróżnicowania poglądów w obrębie społeczności Żydów na zewnątrz w relacjach z Rzymianami starali się znajdować modus vivendi, Do ostrych napięć pomiędzy nimi doszło (nie tylko w Jerozolimie) dopiero za czasów cesarza Kaliguli (37-41), który rozkazał umieścić swój posąg (z powodu posiadania „boskiego” tytułu) w świątyni jerozolimskiej^Tyiko perswazje i wstawiennictwo Heroda Agryppy I, następcy po pierwszym ctnarsze Batanci, Trachontu i Hauranu, Filipie, zapobiegły otwartemu konfliktowi. Świadczy to jednocześnie o braku znajomości przez Rzymian zwyczajów żydowskich.

Podobnie nierozważnego pbsunięcia dopuścił się także prokurator Fk>-nis w 66 roku, pobierając z.e skarbca świątyni jerozolimskiej 17 talentów. Łańcuchowa reakcja Żydów doprowadziła wówczas do wybuchu powstania, do którego parli przede wszystkim zeloci, ale gdy wybuchło, przyłączyli się do niego niemal wszyscy Żydzi. Dość szybko opanowali Jerozolimę, 2 której Florus z wojskami zmuszony został do wycofania się do Cezarei. Zaprzestali również składania codziennych ofiar w świątyni jerozolimskiej za cesarza, co miało wyraz symboliczny, oznaczając wypowiedzenie podległoŚGjjjRzymowi. Wkrótce bunt przekształcił się w wojnę niepodległościowa Neron, ówczesny cesarz, powierzył stłumienie powstania WespazjandgjlJego* legionom pomagały również żydowskie oddziały Agryppy n, tak że pod koniec 67 roku opanowana została przez nie północna Palestyh||jraw połowiei69 roku oblegały już Jerozolimę. Wespazjan, po obrhrMj^)^ lipeu 69 roku cesarzem, powierzył dokończenie wojny swemu synowi,, Tytusowi, ©n to zdobył i zniszczył Jerozolimę, a w raz z nią świątynię jerozolimską. Ostatni bastion powstańczy, istniejący na Ma-sadzie 'n^Pustynri Judzkiej nad Morzem Martwym, upadł w kwietniu 74 rokują j^gojblisko tysięczna załoga nie poddała się, lecz popełniła - jak to opisuje Józef FlawiUsz — zbiorowe samobójstwo.

% upadkiem powstania judaizm wszedł w poważny kryzys, bodaj największyW jego dziejach; Wśród jego wyznawców upadła wiara, że Bóg ochrom przed ziemskimi nieprzyjaciółmi władców i święte miasto, które wybrał. Judaizm' jednak nie upadł. Pojawiali się jeszcze mesjasze o rodowodzie dawidowyęa. Pociągali za sobą pobratymców i bulwersowali Rzym, jak choćby Ęar Kochba, który wzniecił w Palestynie powstanie w latach 132-135. Jego skutkiem było nałożenie na Żydów przez cesarza Hadriana

drakońskich praw i przemianowanie Jerozolimy na Aelia Capitolma, miasta, do którego nie mieli kilka łat prawa wstępu. Nie powstańcy jednak mieli wyznaczyć* przyszłą drogę dla judaizmu.

6. KRYZYS RELIGIJNY ZWIĄZANY ZE ZNISZCZENIEM ŚWIĄTYNI JEROZOLIMSKIEJ RABINIZACJA JUDAIZMU (70 N.B-V W.N.E.)

Judaizm j£ko religia w I wieku n.e., jak to poznajemy coraz lepiej, nie był jednorodny^Pod wpływem międzynarodowych kontaktów wyznawców judaizmu i przenikania obcych prądów do religii Żydów kształtowały się różnorodne postawy i poglądy, które prowadziły do polaryzacji stano-