DSC04287

304    _______OPBZAWl W YRTRFOW A NI A 1 STRATYGRAFIA

dzenla eolicznego. Dyskusyjni! Jest sprawa lessów w kotlinach śródgfa-skich i nu samym pogórzu, gdzie wiele Jest zwletrzelln i pokryw prze. miesccsanych po stokach, przypominających less, miąższości niekiedy do 10 m.

Badając pokrywy pyłowe Dołów Jasielsko-Sanoeklch, Kotliny Sądeckiej, Żywieckiej i in. J. Cegła (1961, 1963) wypowiedział pogląd, że są to w przewadze deluwia stokowe, pochodzące z przemycia zwietrz*, lin warstw krośnieńskich i innych. Stwierdził on, że udział frakcji 0,02— —0,05 mm wynosi tam 15—35% (w lessach wyżynnych 38—52% tej Irak. cji; fig. 115), osady mają wyraźne warstwowanie i często występuje przejście w profilu do gruboziarnistej zwietrzeliny fliszu (E. Stupmcka, 1960). Niekiedy warstwowanie ma wyraźny charakter rytmiczny (B. Krygowski, 1960). Słabo zaznaczający się poziom gleby kopalnej umaję J. Cegła za późnoglacjalny, ale prawdopodobnie jest on starszy. Na transport eoliczny wskazuje jednak skład minerałów ciężkich w stropowej pylastej pokrywie profilu w Wadowicach (tab. 3). Udział materiału z dalekiego transportu w osadach na Pogórzu Karpackim musiał być zatem znaczny.

Badania T. Gerlacha i L. Koszarskiego (1968) nad współczesną de-flacją i rzeźbą Dołów Jasielsko-Sanockich udowodniły istnienie przed-holoceńskich zamkniętych obniżeń, które można interpretować jedynie jako misy deflacyjne.

Podobnie dyskusyjne jest pochodzenie pokryw lessopodobnych na Wysoczyźnie Kolbuszowskiej koło Leżajska (B. Dobrzański, A. Malicki, 1949; W. Laskowska-Wysoczańska, 1971), które wydają się mieć związek z pokrywami późnoglacjalnych piasków eolicznych.

Osady o niewątpliwych cechach lessu występują u brzegu Karpat (Ludwik Sawicki, 1952; AJ Malicki, 1961; H. Maruszczak, 1976). Źródło materiału było bliskie, transport krótki, na co wskazuje duża zawartość granatów, chlorytu i cyrkonu (podobnie jak wl pokrywach eluwialnych i deluwialnych pogórza i w aluwiach) oraz większa mało odpornych składników, takich jak amfibol) biotyt, chloryt, piroksen, niż w lessach Wyżyny Lubelskiej (R. Racinowski, 1976).

Stwierdzone w lessach przedpola pogórza poziomy ilaste o charakterze gleb subarktycznych wi Nehrybce są datowane metodą fluorowo-ko-lagenową na 25—29 tys. lat temu (W. Laskowska-Wysoczańska, 1971). Znany poziom gleby subarktycznęj ze Zwierzyńca w Krakowie; według Ludwika Sawickiego (1952) interglacjalnej, ze śladami kultury oryniackiej został powiązany przez W. Chmielewskiego, K. Konecką-Betley i T. Madeyską (1977) z interpleniglacjałem (stillfried B sensu lato), kiedy to u brzegu gór występowały płaty lasu.

Lessowe profile (fig. 120) z tarasu wczesnoglacjalnego w Nowej Hucie dostarczają materiałów archeologicznych, roślinnych i kostnych, świadczących o wyraźnej dwudzielnośei lessów w dolinie Wisły i| mło-dopleniglaejalnym wieku ich głównego 10-metrowego kompleksu (J. K. Kozłowski, H. Kubiak, A. Wiele, 1970; K. Mamakowa, A. Srodoń, 1977). Stanowisko łowców mamutów przy ul. Spadzistej na Zwierzyńcu z kawałkami drewien, datowanymi na 20—30 tys. lat B. P., a więc na pełnię ochłodzenia, wskazuje, że nawet w czasie akumulacji lessu bezdrzew-na tundra nie byłai jedynym zbiorowiskiem roślinnym (J. K. Kozłowski, 1974).