DSC04553 (4)

44 Itoidzial 2. Teorls nwwo|u w ciągu życia

Tabela T T Psychoseksualne *****    mdkig Freuda

Stadium

Ktwcini

WM Charakterystyka rozwoju psychoseksualnego

0_i,6 Przyjemności dostarcza jedzenie, ssanie I wofcalizacju, bodźce pochodzą z okolic jamy ustnej

16-3 Bodźce pochodzą z okolicy odbytu, przyjemność epra wia zatrzymywanie i wydalania katu Rozpoczęciu trenlts gu czystości mogą towarzyszyć konflikty z otoczeniem

3-5 Przyjemność pochodzi z manipulowania narządami' płciowymi Charakterystyczne jest ciekawość dotyczącą seksualności własnej l Innych osób Powstawanie kompleksu Edypa u chłopców i kompleksu Elektry u dziewczynek

| Okres latenc|i    6-11 Spokojny okres pomiędzy stadiami Wzbogacenie ppEj

da ja om nasilenie interakcji z grupą rówieśntózą] Powstanie mechanizmów odpowiedzialnych za radzenie _sobie z problemami, tzw mechanizmów obronnych; §

Genitalne    Dorastanie Początki dojrzewania l odkrywania nowych doznać

seksualnych Rozwój pociągu do pici odmiennej tą£r)d; ______________dżiny romantycznej miłości

Soośród wielu jego książek prawdopodobnie najlepiej znaną jest Dzieciństwo a społeczeństwo (1963) Erikson po raz pierwszy zawad i podsumował tu gtówrte tezy swojej teorii. Twierdzi, że proces socjalizacji⁸ dziecka w danej kulturze dokonuje się stopniowo, w miarę przechodzenia przez jednostkę przez osiem, genetycznie zdeterminowanych, sekwencyjnych stadiów, które nazwa! stadiami rozwoju psychospołecznego A zatem Erikson - podobnie jak Freud - przyjął epigenetyczny schemat rozwojowy i byt zainteresowany rozwojem ego. Jednak pomimo uznawania opisanej wcześniej kolejności pojawiania się instynktownych popędów i zainteresowań raźnymi częściami ciała przez jednostkę, Erikson kładł również nacisk na interakcje dziecka ze środowiskiem. Uważał zatem ego. a nie id, za główną siłę napędową zachowania. Ponadto Erikson, tworząc własną teorię, badał raczej osobowość ludzi zdrowych, a nie neurotyków, jak to czynił Freud.

Erikson nłe zgadzał się też z Freudowskim podkreślaniem dziecięcej seksualności. Dzięki antropologicznemu przygotowaniu postrzegał on zachowanie dziecka jako elekt wpływów społecznych. Jego wszechstronna teoria rozwoju obejmuję lata od niemowlęctwa aż do starości. Zdaniem Enksona przebieg rozwoju jest możliwy do odwrócenia, co oznacza, iż zdarzenia występujące w późniejszym okresie dzieciństwa mogą wpływać na uformowane wcześniej podstawy osobowości i zmieniać je na lepsze lub gorsze. Według Freuda, podstawowa struktura osobowości jest zasadniczo utrwalała w ciągu pierwszych pięciu lat życia. Jednak obaj teoretycy uważają, że stadia są związane z wiekiem w tym sensie, że wiek wyznacza przejście w nowe, stadium, bez względu na doświadczenia i reorganizacje mające miejsce w stadiach poprzednich.

* Socjalizacja - proces, poprzez który społeczeństwo kształtuje poglądy, oczekiwania i zachowana dziecka (przyp tłum.)

W teorii Eriksona Istotną kwestią jest rozwój ego i zdolności ego do rozwiązywanie serii kryzysów, które napotyka jednostka w ciągu swego życia W każdym stadium życia kryje się kryzys powiązany w określony sposób z jakimś elementem w społeczeństwie Rozwój osobowości rozpoczyna śłę wówczas, gdy powstają sity ego. oo ma miejsca w momencie narodzin, w miarę upływu lat sita ego wzrasta przy czym w danym przedziale czasu (określone stadium rozwoju psychospołecznego - przyp tłum,) pojawia się l ulega szybkiemu rozwojowi jedna, określona część składowa ego. Zatem - podobnie jak Freud - Erikson rozwinął nieciągłą teorię rozwoju w ciągu życia.

Pierwszy z ośmiu kryzysów psychospołecznych¹ Eriksona (patrz tabela 2-3) to podstawowe zaufanie lub podstawowe nieufność (wiek 0-1) Podczas tego stadium czynnikiem krytycznym Jest charakter rodzicielskich interakcji z niemowlęciem. Jeśli niemowlęta są obdarzone należytą troską, miłością i przywiązaniem, rozwijają poczucie zaufania Gdy ta podstawowe potrzeby nie są zaspokajane, dzieci stają się podejrzliwe, pełne łęku i nie mają zaufania do swojego otoczenia

Podczas autonomii lub (poczucia) zwątpienia (wiek 1 -3) rozwijające się zdolności motoryczne i umysłowe dają dziecku możliwość doświadczania niezależności. Jeśli ten wzrastający pęd do badania świata jest wzmacniany, dzieci na ogól wyrastają na bardziej ufająca sobie i autonomiczne Jednak, jeśk ich rozwojowa niezależność spotyka się z rodzicielską dezaprobatą łub niechęcią, u dzieci może wytworzyć się niewiara w zdolności i zwątpienie we własne kompetencje.

Podczas trzeciego stadium dzieci przeżywają kryzys psychospołeczny znany jako inicjatywa lub poczucie winy (wiek. 3 -5). Udoskonalane z wiekiem zdolności rozwojowe skłaniają dziecko do przejawiania inicjatywy - spontanicznego badania środowiska i dokonywania odkryć. Rodzicielskie wzmacnianie będzie zachęcać dziecko do inicjowania określonych działań i skłaniać je do podejmowania aktywności skierowanej na osiągnięcie danego celu. Rodzicielskie ograniczenia mogą natomiast wzbudzać poczucie winy za każdym razem, gdy dzieci będą próbowały odkrywać świat na własną rękę.

Przedsiębiorczość lub poczucie niższości (wiek 6-11) są wyrażane poprzez dziecięce pragnienie manipulowania obiektami i zdobywania wiedzy o tym. na jakiej zasadzie funkcjonują rzeczy. Taka przedsiębiorcza postawa zwykle prowadzi do ukształtowania się poczucia porządku, systemu reguł i zrozumienia natury otoczenia. Jeśli rodzice uważają takie zachowanie za niemądre, złośliwe lub kłopotliwe, to u dziecka może wówczas powstać poczucie niższości.

Piątym kryzysem psychospołecznym jest tożsamość lub pomieszanie ról (okres dorastania), jest to najbardziej znane Eriksonowskie pojęcie. Rozwojowe zadanie tego okresu polega na ukształtowaniu zintegrowanego poczucia ja które jest osobiście akceptowane przez jednostkę i odmienne od innych. Niepowodzenie w uformowaniu adekwatnego poczucia własnej tożsamości może doprowadzić do dylematu pomieszania ról. To zaś często rodzi poczucie nreadekwatności, izolacji i niezdecydowania.

Zadaniem szóstego stadium - intymności lub samotności (wczesna dorosłość) - jest rozwój bliskich i głębokich relacji z innymi. Osiągnąwszy w stadium poprzednim poczucie własnej tożsamości, jednostki stają się teraz zdolne do dzielenia się z innymi w sferze moralnej emocjonalnej i seksualnej. Dla jednych intymność oznacza małżeństwo, dla innych zaś - nawiązanie i podtrzymywanie ciepłej przyjaźni (co nie oznacza, że pierwsze nie może zawierać drugiego):

1

Warto zauważyć, iż w przedstawionym opisie teorii Ericksona zabrakło informacji o tym, że konkretne rozwiązania kolejnych kryzysów rzadko odpowiadają krańcowym - zawartym w nazwie każdego stadium Zazwyczaj mieszczą się one pomiędzy tymi skrajnościami Dla jednostki korzystne jest, by byty jak najbliższe optymalnego rozwiązania kryzysu (przyp. tłum).