DSC02781

więc nieskończoność w możliwie szerokim znaczeniu jako pojęcie odnoszące się do absolutu, natury, kosmosu, przestrzeni i czasu, obecne jednak przede wszystkim na obszarach nauki, zwłaszcza astronomii, matematyki i fizyki, a w dalszej kolejności i w filozofii oraz teologii. Przy czym Bóg jako „racja dostateczna” stanowić będzie punkt wyjścia dla logiki wszelkich rozważań. Romantycy mają więc z czego wybierać i co przejmować. Od razu też skonstatujmy, wyprzedzając tok naszych rozważań, że będą próbowali dokonać swoistej syntezy niemal wszystkich obecnych w tradycji teorii. WXVIII i XIX wieku „obraz wiecznego wszechświata rozciągającego się do nieskończoności w euklidesowej przestrzeni należał do tych przekonań, które są tak oczywiste, że się ich nawet nie dysku-ruje”'¹⁹. Romantycy żyli już w nowej epoce z poczuciem obecności nieskończonego Boga w nieskończonym wszechświecie, kryjącym nieskończenie wiele tajemnic. Czy istnieje większa idea stworzona przez człowieka?

Nieskończoność w romantycznej filozofii i teorii estetycznej. Kontekst europejski. Na początku krótkie wyjaśnienie specyfiki stosowanego tu terminu „filozofia romantyczna”. Rekonstruując„nieskończoność romantyczną”, podobnie jak i każde dowolne pojęcie mocno zakorzenione w wyobraźni romantyków, poruszamy się na obszarze raczej umownie zwanym filozofią. Obok myślenia systemowego, pełnego, obejmującego ontologię, epistemologię, metafizykę, etykę czy teorię wiedzy - w romantyzmie dyskurs filozoficzny obecny ; także w wielu rozprawach sytuujących się na pograniczu filozofii, estety teofogii, eseistyki, krytyki literackiej, teorii poezji oraz w samej literaturze -bez wątpienia filozofująca epoka. W rozmaitych przekazach często trucir* ■ oddzielić precyzyjnie jądro filozoficzne i dyskurs racjonalny od wyobraź

¹¹⁹ M. Heller, Ostateczne wyjaśnienia wszechświata, $. z6.

poetyckiej, opierającej się na szczególnym, skrajnie nieraz zsubiektywbflriNH poznaniu wewnętrznym, tzw. czuciu romantycznym czy fantazji. Filozofia** odkrycie podmiotowości, która w dużym stopniu ukonstytuowała styl Mpj ślenia romantycznego, przyczyniło się do zatarcia granic dyskursów znanych z epok poprzednich, gdzie refleksja o świecie poddawana była określonym rygorom i wyraźnie oddzielana od porządku poezji, choć znane są oczywiście i wielkie filozofujące poematy starożytne, średniowieczne czy oświeceniowe. Wydaje się jednak, że ich status był nieco odmienny od poezji romantyczne), uporządkowany, sprecyzowany myślowo, wewnętrznie spójny, koherentny. Dawna poezja dopowiadała tylko filozoficzne myśli, albo je popularyzowała, realizując dydaktyczno-moralne powinności względem społeczności, do której się odnosiła. Natomiast poeta romantyczny zawsze reprezentuje siebie, nawet gdy przemawia w imieniu ludzkości, a jego fragmentaryczne, rozwichrzone, antynomiczne konstatacje mają artykułować spontaniczne, jednostkowe i każdorazowo wyjątkowe epifanie. Filozoficzne „odkrycia” poetyckie są wówczas równie cenione jak refleksja systemowa. Myślenie systemowe zaś jakże często wchodzi na obszary fantazji romantycznej poetów. Dlatego świadectwa wielkich filozofów: Kama, Hegla, Fichtego czy Schellinga, są równie ważkie jak świadectwa filozofujących teoretyków literatury i poetów - braci Augusta i Fryderyka Schlcglów, Novalisa, Baudelairea, Norwida. Idea całości, o której powiemy poniżej, zakładała wspólną przestrzeń myśli, uczuć i działań na rozmaitych obszarach ludzkiej aktywności. Przy rekonstrukcji pojęcia „niecność romantyczna” musimy więc owe uwarunkowania przyjmować bc. większych zastrzeżeń. Romantyczne odczucie świata, badanie zagadek bytu poznania, teoria panpoetyzmu, filozofia historii, sztuki i życia, myślenie przedstawiają wspólną całość filozoficzną i filozofującą bez względu e rmę, zakres i źródła refleksji. Za Fryderykiem Schleglem i Novalisem zwykło się określać owo intelektualne zjawisko mianem „symfilozofii”, jako

■