DSC04820 (2)

1-2/2009 jął dla niego nazwę Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego^{1 2}.

Celem tego opracowania jest przedstawienie -autorskich założeń dla Krajowej Strategii -Rozwoju Regionalnego w zakresie zasad i celów polityki regionalnej państwa. Niejednokrotnie przyjęcie zasad określonej polityki publicznej w dokumentach strategicznych ma charakter przypadkowy lub „dekoracyjny”. Tymczasem, powinna to być jedna z najważniejszych części strategii, która uzasadnia potrzebę interwencji publicznej*. Zasady powinny określać jej niezbędny zakres, a więc również ograniczać możliwości nadużywania pomocy publicznej. Konstrukcja celów, strategicznych, jak również przyjętych priorytetów działania, powinna bezpośrednio wynikać z zasad przyświecających określonęjpolityce państwa. To właśnie one powinny wskazywać podstawowe kierunki działania; w przypadku polityki regionalnej - czy będą bardziej związane np. z poprawą konkurencyjności regionów czy też z wyrównywaniem szans rozwojowych³. Powinny zachęcać do koordynacji polityki regionalnej państwa z innymi instrumentami politycznymi, zarówno w samym rządzie, jak również w kooperacji z innymi władzami publicznymi. Powinny określać to, czy polityka regionalna będzie realizowana we wszystkich województwach, czy tylko w tych, które mają największe problemy, j czy będzie organizowana wokół kryterium efektywności, czy np. według zasady równej dystrybucji funduszy publicznych do wszystkich województw Zasady powinny także określać warunki aktywności aktorów społecznych oraz ich- współpracy z przedstawicielami władz publicznych. W ślad za zasadami powinny być organizowane podstawowe instytucje zarządzają^

llllllsamorząd terytorialny

w energetyce itp. Ostatnio w dyskusji pojawiła się kwestia rządowego programu antykryzyso-wego^J, którego część działań inwestycyjnych Mogłaby zostać uruchonriona-właśnie-poprzez -mechanizmy polityki regionalnej państwa.

Do 2006 r. dokumentem będącym podstawą dla programowania polityki regionalnej w Polsce w średnim horyzoncie strategicznym była Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego (2001-2006). Została ona wprowadzona do porządku prawnego nieobowiązującą już ustawą z 12.05.2000 r. o zasadach wspierania rozwoju regionalnego^{4 5 6 7}. Jednak ustawa z 6.12.2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju⁸ zniosła obowiązek przygotowywania tego typu dokumentu. Wskazywałem już wcześniej na potrzebę ponownego wprowadzenia strategii określającej politykę regionalną państwa w perspektywie średniookresowej⁷. Jednocześnie zwracam uwagę na potrzebę wyeliminowania podstawowych wad systemu polityki regionalnej państwa funkcjonującego do 2006 r. Wśród nich należy m.in. wymienić:

1) niedostatecznie zarysowaną rolę polityki regionalnej rządu, a także jej relacji-w stosunku do polityk regionalnych prowadzonych przez samorządy województw, 2) ujęcie-priorytetów interwencji jedynie w sposób horyzontalny, 1j. obowiązujący w całym kraju, bez możliwości prowadzania działań w wybranych obszarach (województwach lub grupach województw), np. z uwagi na ich specyficzne problemy rozwojowe, 3) położenie niedostatecznego nacisku na stymulowanie rozwoju innowacyjnej gospodarki i odpowiedniego potencjału en-dogenicznego regionów, 4) niewystarczające powiązanie zasad i celów polityki regionalnej państwa. W 2008 r. polski rząd podjął decyzję o przywróceniu dokumentu strategicznego w zakresie polityki regionalnej państwa i przy-

Tomasz Grzegorz Grosse - Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego: jakie zasady...

ce i koordynujące politykę regionalną państwa. Natomiast kształt instrumentów finansowych powinien wynikać z przyjętej konstrukcji celów strategicznych.

2. Definicja i zakres polityki regionalnej państwa

W obecnym systemie prawnym oraz w świetle obowiązujących dokumentów strategicznych, nie ma spójnej i klarownej definicji polityki regionalnej państwa. Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju zawiera w art. 2 definicję polityki rozwoju (a nie polityki regionalnej państwa). Oznacza ona zespół wzajemnie powiązanych działań, podejmowanych w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju oraz spójności społeczno-gospodarczej i przestrzennej. Takie działania polityki rozwoju mogą być podejmowane zarówno w skali kraju, jak również regionalnej i lokalnej. Definicji polityki regionalnej w zasadzie nie ma również w Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK). Wskazano jedynie na najważniejsze cele tej polityki, jakimi są: 1) poprawianie konkurencyjności gospodarczą regionów, 2) wyrównywanie szans rozwojowych województw oraz 3) sprzyjanie spójności ekonomiczno-społecznej i terytorialną⁹.

Na podstawie wcześniejszych rozważań na temat dylematów polityki regionalną państwa proponuję bardzią precyzyjną definicję:

Polityka regionalna państwa to strategiczne działania podejmowane z inicjatywy rządu we współpracy z samorządami województw oraz innymi podmiotami władz samorządowych, które mają na celu poprawianie konkurencyjności gospodarczej wszystkich regionów, wyrównywanie szans rozwojowych regionów oraz dążenie do spójności ekonomiczno-społeczną i terytorialną w skali kraju i poszczególnych województw.

Duże znaczenie dla przygotowania Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego ma określenie zakresu polityki regionalnej państwa. W szczególności, jest to ważne dla właściwego określenia priorytetów i celów, które mogą być realizowane w ramach tej Strategii. Biorąc pod uwagę wcześniejsze uwagi dotyczące próbie¹-mów związanych z programowaniem polityki regionalnej państwa, można wskazać cztery sytuacje; które wyznaczają zakres tej polityki:

1.    Wspieranie takich celów i priorytetów rozwoju regionalnego, które są istotne dla rozwoju całego kraju, zwłaszcza w skali-międzynarodową. Obejmuje to zarówno pomoc dla najszybciej rozwijających się obszarów kraju, co w oczywisty sposób sprzyja międzynarodowej konkurencyjności całego kraju i „doganianiu” przez Polskę krajów wysoko rozwiniętych. Może jednak obejmować także takie cele i priorytety, które umożliwiają rozwiązywanie istotnych problemów regionalnych, stanowiących przeszkody w rozwoju nie tylko określonych województw, ale również dla reszty kraju. Pokonywanie tych problemów i inicjowanie trwałych procesów rozwojowych w tych regionach może więc mieć duże znaczenie dla rozwoju Polski Chodzi zarówno o bariery rozwojowe dotyczące obszarów w regionach najszybciej rozwijających się (np kłopoty metropolii lub obszarów poprzemysłowych), jak również problemy słabszych województw (np bezrobocie, niski poziom kwalifikacji pracowników, itp).

2.    Polityka regionalna państwa powinna wspierać osiąganie spójności ekonomiczno-społeczną i terytorialną. Oznacza to podejmowanie działań zmniejszających poziom zróżnicowań terytorialnych w zakresie rozwoju społecznego i gospodarczego, a także dążenie do osiągania większą integracji przestrzenną, w tym również w zakresie zbieżności celów planowania rozwoju ekonomiczno-społecznego i rozwoju przestrzennego. Cele spójności powinny być realizowane w dwóch głównych wymiarach: krajowym, za co odpowiada rząd, oraz regionalnym, co należy przede wszystkim do zakresu odpowiedzialności samorządów województw Ważnym instrumentem osiągania spójności

1

ZoK.art 6 ustawy z -7.11.2008 t o zmianie niektórych ustaw w związku z.wdrażaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, art 6 (Dz. U Nr 216, poz. 1370).

2

* Por. T. Kudłacz, Progmmowanie rozwoju regionalnego, Warszawa 1999;    ■ |

3

Por; Tezy i założenia-Krajówej Strategii Rozwoju Regionalnego, Nowa koncepcja polityki regionalnej, Warszawa s. 3-3-36; Nowa Koncepcja Polityki Regionalnej, Raport podsumowując wyniki badania ankietowego,' Ministerstwo Rozwoju-Regio-nalnego, Warszawa 2008J s. 14-16,35-38,

4

’ Pot TG. Grosse, Program stabRnoSa czy rozwoju? Ocena rządowego programu łagodzenia skutków kryzysu, Instytut Spraw Publicznych. .Analizy i Opinie’ 2008/89.

5

⁴ Dz. U Nr 48, poz. 550 ze zm.

6

^s Dz. U Nr 227, poz. 1658 ze zm.

7

Por. T.G. Grosse, Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego...,

8

s. 7-19.

9

Por. Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015, Ministerstwo'Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2006, s. 73.