DSC05224 (3)

III l<*A(*A FORMA I STYI.ISTYl ZNA S/ATA „V MONIK I"

OfcStA l//l> Ji

Ul

nowitic i rocznikiem Air podczas gdy rocznik bywa zwykle* dość kfófltl, dotyety ni ogól ograniczonego terytorium, ii w swojej najbardziei pierwotne) postaci powstaje „na żywo*' przez kolejne zapisywanie rok po roku albo w nieregularnych Odstępni h co kil ku lat rosmftltych współczesnych wydarzeń, które jego autorowi wydadzą uc godne pamięci to kronika jest w zajadzie kronika •światową", obejmuje dzieje poWazcchne i sięga    utworzeń i a

iwtati Są nawet takie kronik), które istotnie zupełnie na serio liczą kolejnoac lat od te) daty. Łacińskie kroniki jednak operują przeważnie schematem dat liczonych od narodzenia Chrystusa Z natury r/rew wice kronika jest od rocznika znacznie obszer niejfza, jest dziełem niepomiernie więkazej erudycji liiatorycznej i w zawadzie po zakończeniu mc bywa już z roku na rok kontynuowana, co właśnie jeat cechą roczników, Ale oczywiście takich ambitnych przedsięwzięć naukowych nie mogło być wiele, zdarzało się więc, że jakieś dzieło, nrzpoczętc z rozmachem kromki, prędko kurczyło aie do rozmiarów wyciągu z któregoś Z popularnych podręczników tego rodzaju, a doszedłszy do czasów piszącemu współczesnych ciągnęło aię już dale) jako zwykły lokalny rocznik.

Kronika w azera/ym znaczeniu. Już z tego, co powiedziano dotąd, wynika zupełnie wyraźnie, że dzieło naazcgo (/alia kroniką w tym znaczeniu mc może być nazwane żadną miarą, Istirtą kroniki jeat przecież azkielet naatępującycłi po aobie dat, podczas gdy u Gaiła me spitykamy ani jednej daty rocznej. Jeśli po mimo to używaliśmy dotychczas i marny zamiar używać nadal w odmcaiemu do jego pracy nazwy „kronika”, to po pierwaze dlatego, ze od dawna utarła aię ona w literaturze, a po wtóre i ze względu na to, że także w wiekach średnich nie była ona sto*<zwana wyłącznie do utworów wykazujących te cechy, o których właśnie była mowa, Używano jej mianowicie niewłaściwie także i do określania każdego dzieła treści historycznej w ogóle — i nic rna powodu, aby zrywać dziś z tą tutalóną od wieków nomenklaturą, tym więcej że w średnlwieezu granice jpttunków literackich łatwo

MII

się zacierały I czystych przedstawH leli $/« wnych typów znalazłoby się stosunkowo niewiele,

t ostu — dziej## Skutkian U:-go Irardzo płynna była wówczas również terminologia określająca odpowkdni* gatunki i o *✓»*,< np, w najstarszym / Ittniijącydi dziś rękopisów naszego l iaba, w fzw, kodeksie Zamoyskich dziełko jego nosi tym) A'ronika i tjy,iaja kliyśyt cxy ufa wlad/M) potibuh (.(}wilw *i jtruu dmunt nim prindpum PolotioYutH)> lózyj/zyjmy się teraz,    może ozu#

czuć U; drugi fi określenie „dzieje" (ftitiift Jest m gamn*?k dzlejopjsar.sk1 w wiekach średnich o wicie bardziej od klasycznej kroniki popularny, choć wywmlzący się jak ona jaszcze z czasów starożytnych Ir zadra tu nurże 'loda/, i/ polski wyraz „dzieje” nie całkiem dokładnie odpowiada treść) Iwińskiego słowa dla rias bowiem wiąże się on / biernym pojęciem < z*goś, o, się dzieje lub odbywa, podczas gdy jaclńskh //cs/zz oznacza, przeciwmr, czyny lub dokonania, zwłaszcza czyny wielkie, podziwu godn> Takie „dzieje", czyli rejestr wspaniałyc h, bohaterskich czyiMrw (gf, prciktdff) Aleksandra Wielki* go pisał po raz pierwszy na dworny jego bisior/ograł Kal/stencs. Inną ich odmianą są /Jziry* (tac# uda₁ gf, f/rabu;n) Apoitnlibw_t księga wchodząca w skład Nawago Jeilamarttu. Można by zaryzykować twierdzenie, że właśnie I)kikja ApoUolMa i historia Aleksandra Wielkiego (w łacińskim opracowaniu Kurcjuiza Pułusa lub Juliusza Wa leriuszaj były dla historyków średniowiecznych wzorem dwu odrniari owycłi Kutia, jx>święconycb dziejom '/tobisu/śo duchownych 1 świeckich, przy czym nacisk pada naturalnym porządkiem rzeczy w pierwszym wypadku na sprawy kościelne, a w drugim na czyny rycerski* I akie nie zawsze muszą być poświęcone jednej osobie; może to być cały ich szereg wiążący się ze sobą w jakiś określony sposób, np, dzieje jakiejś dynastii albo też historia biskupów, zasiadających kolejno oa tej sarnę) stolicy, Czasy najbliższe, a zwłaszcza współczesne piszącemu, bywają wszakże z reguły najobszerniej przedstawiaj*

Ich charakter* i akie „dzieje" (zwane też niejednokrotnie