DSC05417 (3)

14

Po 1830 r, sytuacja ulega zmianie: inne obok klasycyzmu sty|_{c (l} tektoniczne, wcześniej pojawiające się sporadycznie, zyskują uznanie j j¹*' towano są no równi z formami klasycznymi jako pełnoprawne stylowe, Istotnym wyróżnikiem, który pozwala nam w sposób oddzielać epokę hisloryzmu od okresu panowania klasycyzmu, jest g₀3 twórcy do form przeszłości. Architekt epoki klasycyzmu traktował wywodzące się z antyku jako niedościgły wzorzec, do którego pr6bo_w^ł. się zbliżać, dostosowując je jednocześnie do nowych funkcji. Egzysi^ w tym okresie motywy neogotyckie traktowane byty jako drugorz^ jako odskocznia od podstawowych zadań twórczych. Twórca epoki storyzmu traktował natomiast wszystkie style przeszłości równontfd_nj_e dobierając odpowiednie formy do określonego zadania, choć oczyw^ mógł przy tym emocjonalnie czuć się związany z pewnymi motywami stylowymi bardziej niż z innymi. Podstawową zasadą historyzmu stal ą pełny pluralizm stylowy, a poszczególne style oceniano tak ze względów estetycznych, jak i użytkowych.

Na koniec dodać należy, że w niniejszych wstępnych rozważaniach pominięto szersze zagadnienia ideowej i kulturowej genezy historyzmu w u. chitekturze oraz europejskiego kontekstu jej rozwoju, jako wykraczające poza przyjęte w oddawanej w ręce czytelnika książce ramy. Służyć ma ona przede wszystkim jako klarowny i czytelny wykład dziejów architektury historyzmu na ziemiach polskich, służący głównie studentom, wypełniając istniejącą do tej pory w tej dziedzinie dotkliwą lukę.

Przez ziemie polskie rozumiano w tym wypadku obszar w granicach przedrozbiorowych, tak jak pojmowano to w ciągu wieku XIX. Przy omawianiu przyjęto podział chronologiczny, zgodny z zarysowaną wcześniej stratyfikacją czasową, choć traktowany w sposób elastyczny, tak że częste są pewne przeskoki poza aktualnie omawiany okres, usprawiedliwione tokiem wywodu. Części dotyczące epoki historyzmu poprzedza rozdział omawiający okres bezpośrednio ją poprzedzający (1815-1830), gdy obok dominującego jeszcze późnego klasycyzmu pojawiały się coraz częściej zwiastuny nowych form w polskiej architekturze - tworzy on punkt wyjściowy do dalszych rozważań.

VI ramach poszczególnych okresów materiał porządkowany jest zgodnie z ówcześnie panującymi podziałami geograficzno-politycznymi: zabór rosyjski, z wyodrębnieniem Królestwa oraz Litwy (łącznie z terenami obecnej Białorusi) lub szerzej tzw. Ziem Zabranych (uk określano w wieku XIX ziemie dawnej Rzeczypospolitej poza Królestwem, włączone bezpośrednio w granice Cesarstwa Rosyjskiego, w tym obszar wschodniego Podola i ziem ukraińskich), zabór austriacki (Galicji) i wreszcie pruski (Wielkopolska i Pomorze). I reguły omawiane są wpiera najważniejsze ośrodki miejskie, i następnie prowincja, Niekiedy utrzymanie tego rodzaju podziałów me było jednak

możliwe i sensowne: szczególnie pod koniec omawiang epoki. *dy ... zjawiska przybierały charakter ponad regionalny, co dotyczy Choctazoy problemu „stylu zakopiańskiego". Dlatego c/fk materiału została zaprezen-towana on końcu ostatniego rozdziału z pominięciem granic rozbiorowych. Można to także uznać za symptom, który zwiastował zjednoczenie lian polskich i odrodzenie niepodległej Rzeczypospolitej.

W głównej partii tekstu - poza wstępem - wyodrębniono wytłuszczeniem pojawiające się po raz pierwszy nazwiska ważniejszych architektów, tworzą* cych na ziemiach polskich w omawianej epoce, zarówno rodzimych, jak i obcych, w miarę możliwości podając daty ich życia.