DSC02977

Gdyby tę stałość przedstawiały wyłącznie zjawiska porządku morfologicznego, można byłoby bez wątpienia wierzyć, iż stanowią one odrębny gatunek. Ale przepis prawny jest urządzeniem nie mniej trwałym niż typ architektury, a jest to przecież fakt fizjologiczny. Zwykła maksyma moralna jest zapewne bardziej zmienna, ale ma ona formy znacznie sztywniejsze, aniżeli prosty nawyk zawodowy lub moda. Istnieje tedy cała gama odcieni, która bez przerywania ciągłości łączy najbardziej charakterystyczne fakty strukturalne z tymi swobodnymi prądami życia społecznego, które nie przybrały jeszcze żadnej określonej formy. Pomiędzy faktami społecznymi istnieją więc jedynie różnice stopnia jl osiągniętej konsolidacji. Wszystkie są nie czym innym, jak _t tylko mniej lub bardziej skrystalizowanym życiem. Badaczowi może niewątpliwie zależeć na zachowaniu miana „morfologiczne" dla faktów społecznych, dotyczących społecznego podłoża, ale nie powinien on zapominać o tymi że mają one tę samą naturę, co inne fakty społeczne. Nasza dai nicią obejmie tedy całv przedmiot definiowany. Jeśli 1 1 powiemy '.{Jest faktem społecznym wszelki xpnxAh robienim irtrwajonymb nie, zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu; albo inaczej: taki, który test w danym społeczeństwie powszechny, mając jednak własny egzystencję, niezależną od jego jednostkowych    ^

⁴ To MłrMt* pokrewieństwo życia i struktury, organu i funkcji, może bft w foeftdogft łatwo ustalone, bowiem między dwoma punktami ilfikiiTiMi btaiąr ogniw pośrednich, która wskazuje na związek bobPb&b nfcnt i ćąje się bezpośrednio obserwować. Biologia nie roz-możliwościami- Wolno jednak wierzyć, ii indukcje - i 'i*'gząj g tycb nauk, dmjr rąrr tego tematu, dadzą się odnieść do pnmdi i w cwgaahmmdi — podobnie jak w społeczeństwach — «t-mtm mięto owytd iniiąilem¹    rfrbńoe stopnia.

Zasady obserwacji faktów społecznych

Pierwszą~tnajbardziej podstawową zasadą jest rozpatrywać fakty społeczne jak rzę~ czy».

I

W chwili, gdy jakiś nowy szereg zjawisk staje się przedmiotem nauki, w umysłach istnieją już ich wyobrażenia, nie tylko zmysłowe obrazy, lecz także z grubsza ukształtowane pojęcia. Zanim pojawiły się fizyka i chemia, ludzie mieli już o zjawiskach fizyko-chemicznych wyobrażenia wykraczające poza czyste postrzeganie; znajdujemy je np. we wszystkich religiach. <Tak więc ■refleksja jest wcześniejszą.od nauki,‘która jedynie posługujejsię nią bardziej metodycznie. OłdwTek nle może iyd jpośród rzeczy, nie wytwarzając na ich temat idei, według których kieruje swym postępowaniem^' | Ponieważ jednak owe wyobrażenia są nam bliższe i łatwiej dostępne aniżeli rzeczywistoś&Lilo Jakiej się odnoszą, skłonni jesteśmy do stawianych na jej miejscu)i czynienia z nich głównego przedmiotu swych spekulaęuJMiast obserwować rzeczy, opisywać je i porównywać, zadowalamy się 1 zdawaniem sprawy z naszych własnych idei, ich analizo- [ waniem i kombinowaniem.Zamiast nauki o rzeczywistości i uprawiamy tylko analizę ideologiczny. Analiza ta nie musi, oczywiście, wykluczać wszelkiej obserwacji. Można odwo-

43